Sprawozdawczość finansowa przez pryzmat spółek giełdowych

Z perspektywy inwestora zbyt późna publikacja sprawozdania finansowego może być czynnikiem zwiększonego ryzyka. Ceni on sobie bowiem informacje nie tylko rzetelne, ale i jak najświeższe.

Stosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) już od dłuższego czasu na dobre zagościło w sprawozdaniach finansowych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW). Nie ulega jednakże wątpliwości, że zapewnienie pełnej zgodności standardów w dalszym ciągu stanowi pewne trudności. Dotyczy to szczególnie tych obszarów sprawozdawczych, gdzie standardy zapewniają wybór stosowania różnych dopuszczalnych rozwiązań bądź poprawność ich stosowania uzależniona jest od osądów kierownictwa. Wygląda również na to, że nie lada wyzwanie stanowi prawidłowe i rzetelne przedstawienie analiz wrażliwości danych finansowych na czynniki rynkowe i ekonomiczne.

Niemniej jednak warto zapewnić pełną zgodność z MSSF, w szczególności w trudnej sytuacji gospodarczej sprzyjającej wzrostowi niepewności i pogłębieniu braku zaufania do rynków kapitałowych. W takiej sytuacji MSSF mogą stanowić narzędzie, które może pomóc odbudować wiarygodność informacji sprawozdawczych, gdyż ich zastosowanie podnosi atrakcyjność spółek, między innymi dla potencjalnych inwestorów czy kredytodawców. Standardy te zapewniają przejrzystość i porównywalność sprawozdań, a także ułatwiają rozpoznanie ryzyka finansowego i gospodarczego związanego z daną spółką.

Przegląd zastosowania MSSF w polskiej praktyce

Aby ocenić sposób zaimplementowania MSSF pod tym kątem w polskiej praktyce, Deloitte przeprowadził pierwszy ogólny przegląd zastosowania tych standardów przez pryzmat spółek notowanych na GPW. Raport stanowi zatem pewnego rodzaju spojrzenie na MSSF oczami polskich spółek. Analizę opracowano na podstawie rocznych sprawozdań finansowych za 2011 r., sporządzonych zgodnie z MSSF, opublikowanych przez 40 grup kapitałowych notowanych na GPW. Próbę do analizy wybrano w sierpniu 2012 r. i obejmuje ona największe pod względem kapitalizacji spółki na rynku (wszystkie spółki z WIG20 oraz 20 losowo dobranych spółek z mWIG40). Łączna kapitalizacja spółek wybranych do analizy przekracza połowę wartości wszystkich firm notowanych na GPW. W celu zapewnienia szerokiego zakresu przeglądu zastosowania MSSF próbę do analizy dobrano w sposób mający zagwarantować różnorodność branż gospodarczych, takich jak instytucje finansowe czy banki.

Głównymi celami naszej analizy było ustalenie poziomu zróżnicowania sposobów prezentacji podstawowych części sprawozdań finansowych spółek giełdowych, sprawdzenie różnic w sposobach przestrzegania wymogów dotyczących ujawniania informacji i doboru zasad rachunkowości w ramach MSSF oraz wskazanie obszarów subiektywnych ocen i kluczowych szacunków uznawanych przez zarządy spółek giełdowych za najważniejsze i uwzględniających znaczące założenia poczynione w trakcie procesu sporządzania sprawozdań finansowych.

Wyniki przedstawione w raporcie zestawiono z efektami podobnej analizy przeprowadzonej przez Deloitte w Szwajcarii we wrześniu 2012 r. Takie podejście zapewniło porównanie sprawozdawczości stosowanej w Polsce do praktyk finansowych stosowanych na bardziej rozwiniętym rynku kapitałowym.

Podsumowanie niektórych rezultatów przeglądu

Tempo składania sprawozdań finansowych. Średnio 85 dni zajęło spółkom poddanym analizie sporządzenie sprawozdania finansowego mierzone od dnia bilansowego do daty publikacji sprawozdania finansowego (dla porównania: spółkom notowanym na szwajcarskiej giełdzie papierów wartościowych SIX Swiss Exchange ten proces zajmuje średnio 52 dni, podobnie jest w przypadku podmiotów notowanych na innych giełdach na terenie Unii Europejskiej, takich jak CAC we Francji czy FTSE w Wielkiej Brytanii).

Objętość sprawozdań finansowych. Długość rachunku zysków i strat mierzona liczbą pozycji od pierwszej linii sprawozdania do linii „zysk netto" waha się od 13 do 34 pozycji (w Szwajcarii od 12 do 21 pozycji). Z kolei średnia objętość sprawozdania z sytuacji finansowej to 42 pozycje (36 w Szwajcarii). Najdłuższe sprawozdanie zawiera 55 pozycji (przy czym w aż 20 proc. analizowanych spółek przedstawiło sprawozdanie z sytuacji finansowej o długości co najmniej 50 pozycji), a najkrótsze 29, podczas gdy w Szwajcarii najdłuższe zawiera 45, a najkrótsze 27 pozycji.

MSSF nie określają pożądanej długości rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z sytuacji finansowej, a zawierają jedynie wytyczne, jakie pozycje powinny być zaprezentowane jako minimum. Polskie spółki dostosowują te sprawozdania do swoich indywidualnych potrzeb. Często rozbudowana prezentacja wynika z przyzwyczajenia do szczegółowego i sztywnego układu zgodnego z polskimi zasadami rachunkowości. Wydaje się jednak, że bardziej zasadne byłoby podawanie konkretnych rzeczowych informacji w podstawowych sprawozdaniach finansowych, a nie prezentowanie bardziej szczegółowych informacji w notach do sprawozdań. Sprzyjałoby to lepszemu zrozumieniu sprawozdań i zwiększeniu ich przejrzystości.

Elementy niepewne i osądy. Każde sprawozdanie finansowe zawiera elementy niepewne, takie jak okres ekonomicznego użytkowania i amortyzacja rzeczowych aktywów trwałych, utrata wartości aktywów, oszacowanie rezerw i zobowiązań warunkowych, założenie wartości godziwej wycenianej na bazie danych niepochodzących z rynku (dane nieobserwowalne).

Najwięcej spółek za najbardziej znaczące z punktu widzenia sprawozdania finansowego uznaje założenia dotyczące wyceny środków trwałych, świadczeń pracowniczych, aktywów niematerialnych oraz rezerw i zobowiązań warunkowych.

Część analizowanych spółek przedstawia takie informacje w ograniczonym zakresie (tj. bez szczegółowego opisu charakteru założeń i niepewności oraz jej wrażliwości), a 18 proc. analizowanych spółek ujawniło praktycznie jedynie ogólne oświadczenie mówiące, że na podstawie obecnej wiedzy jest prawdopodobne, że skutki w trakcie kolejnego roku obrotowego mogą być odmienne od zakładanych, a zatem mogą spowodować istotną korektę wartości bilansowych odpowiednich aktywów i pasywów. Wynika z tego jasno, że w tej części sprawozdania, która nie poddaje się jednoznacznej ocenie i opiera się istotnie na profesjonalnym osądzie, często brakuje przejrzystości. I to mimo że ma ona znaczący wpływ na sytuację finansową i wyniki finansowe spółek.

Wartość firmy. 34 proc. spółek prezentujących wartość firmy w sprawozdaniu finansowym nie ujawniło wymaganych przez MSSF informacji dotyczących alokacji wartości firmy do ośrodków wypracowujących środki pieniężne. Choć większość spółek przedstawiło podstawowe założenia przyjęte na potrzeby testu utraty wartości firmy, zaledwie 28 proc. spółek prezentujących wartość firmy w sprawozdaniu finansowym dokonało wymaganego przez MSSF ujawnienia analizy wrażliwości tych założeń.

Nieujawnienie tak ważnych założeń powoduje, że inwestor nie ma pełnego obrazu co do możliwości generowania korzyści ekonomicznych przez wartość firmy i aktywa z nią związane, a także ewentualnego ryzyka utraty jej wartości i powiązanych aktywów.

Warto tutaj zwrócić uwagę, iż jedynie 10 proc. analizowanych spółek wykazujących wartość firmy dokonało odpisu w swoich sprawozdaniach finansowych za 2011 r.

Wspólne przedsięwzięcia. Analiza wykazała, że w aż 68 proc. przypadków spółki ujawniły posiadanie udziałów we wspólnych przedsięwzięciach. Połowa z tych spółek rozliczała posiadane udziały we wspólnych przedsięwzięciach konsolidacją proporcjonalną, a połowa metodą praw własności. Ze względu na skalę zjawiska oraz zróżnicowanie ich ujmowania warto już teraz szczególnie przyglądać się danym finansowym związanymi z tymi przedsięwzięciami oraz dokładnie zapoznawać się z notami wyjaśniającymi na temat potencjalnego wpływu MSSF 11 (MSSF 11 będzie dopuszczać tylko metodę praw własności) na sprawozdania finansowe spółek. Taka szczegółowa analiza pozwoli odróżnić zmiany danych finansowych, które są wynikiem zmian w standardach od faktycznych zmian ekonomicznych czy zmian struktury grupy kapitałowej.

Podsumowanie

Przeprowadzona analiza wyraźnie wskazuje, że dodatkowo oprócz zgodności z podstawowymi wymogami MSSF, spółki, sporządzając sprawozdania finansowe, powinny zwrócić większą uwagę na takie kluczowe kwestie, jak łatwość zrozumienia prezentowanej informacji i przejrzystość sprawozdań finansowych. Istotne wydaje się wzięcie pod uwagę interesów i oczekiwań inwestorów co do przekazywania w sprawozdaniach informacji kluczowych dla właściwej oceny sytuacji finansowej podmiotu przez odbiorcę sprawozdania finansowego. Taka dbałość zwiększy zapewne atrakcyjność danego podmiotu.

Zachęcamy do zapoznania się z pełną treścią raportu pt. „Raport z przeglądu zastosowania MSSF w 2011 r. – sprawozdawczość finansowa spółek notowanych na GPW w Warszawie" dostępnej na stronie www.deloitte.com/pl/badaniemssf.