Pandemia uderzyła w pensje prezesów. Ale nie wszystkich

Handel, produkcja, informatyka i finanse – to branże, w których wynagrodzenia zarządów w zeszłym roku poszły w górę. Najhojniej menedżerów wynagradzają banki.

Mediana wynagrodzeń członków zarządów spółek giełdowych w 2020 r. wyniosła 842 tys. zł, co oznacza spadek o jedną piątą w ujęciu rok do roku – wynika z najnowszej edycji raportu PwC.

Największy spadek wynagrodzeń zarządów odnotowano w giełdowych firmach z branży FMCG (-31 proc.) i usługach (-15 proc.). Wynagrodzenia pozostałych pracowników w obu tych sektorach wzrosły o około 1 proc.

Natomiast w 2020 r. wzrosły płace zarządów spółek z sektora handlowego (aż o 40 proc.), produkcyjnego (18 proc.), IT (16 proc. ) oraz finansowego (4 proc.). W każdej z tych czterech branż w górę poszły też wynagrodzenia pozostałych pracowników, najmocniej w IT (o 23 proc.).

Nowa struktura pensji

Uwagę zwraca znaczący – i rosnący – udział zmiennych składników wynagrodzenia w strukturze płac zarządów. Na podstawie jakich kryteriów spółki ustalają tę część wynagrodzeń?

Najczęściej są to wytyczne odnoszące się do zysku bądź do innych parametrów stricte finansowych. Ale całkiem spory 25-proc. odsetek firm opiera wynagrodzenia również na kryteriach niefinansowych. Biorąc pod uwagę rosnącą wagę kwestii ESG, można śmiało założyć, że ta tendencja będzie kontynuowana. Już teraz kryteria niefinansowe są częstsze niż na przykład odnoszące się do kosztów, wartości akcji czy zwrotu z kapitału/inwestycji.

Kryteria niefinansowe do ustalania wysokości wynagrodzeń zmiennych najczęściej stosują spółki z takich sektorów jak: FMCG, produkcja, usługi, finanse, IT oraz handel.

Nie bez znaczenia dla przyszłych wynagrodzeń menedżerów pozostaną kwestie związane z rosnącymi obciążeniami publicznoprawnymi. Katarzyna Komorowska, partnerka w PwC, podkreśla, że przepisy podatkowe przyjmowane w ramach Polskiego Ładu mogą najmocniej dotknąć wysoko wynagradzanych specjalistów i kadrę menedżerską. Przewiduje, że chcąc utrzymać kluczowych pracowników, spółki będą dążyły do zrekompensowania strat tym osobom czy to poprzez podwyżki wynagrodzeń, czy wprowadzenie bardziej efektywnych struktur zatrudnienia.

Zdaniem Komorowskiej można spodziewać się jeszcze mocniejszego wykorzystania programów motywacyjnych opartych na akcjach. Pozwalają one na wielowymiarowe powiązanie zmiennych składników wynagrodzenia członków zarządu ze strategią i w konsekwencji z wynikami finansowymi firmy, a dodatkowo umożliwiają korzystanie z preferencyjnego opodatkowania.

Prezes i pracownicy

Najlepiej swoich menedżerów tradycyjnie wynagradza sektor finansowy. Tam wysokość przeciętnych całkowitych wynagrodzeń zarządów w zeszłym roku wyniosła 1475 tys. zł.

PwC wzięło pod lupę również tzw. CEO pay ratio, czyli wskaźnik, który pokazuje, ile razy więcej zarabia prezes danej firmy w stosunku do jej pozostałych pracowników.

– W przypadku największych polskich spółek giełdowych odnotowujemy przeciętny CEO pay ratio na relatywnie niskim poziomie 20,5-krotności (na Zachodzie średnią rynkową jest poziom wskaźnika przekraczający sto – red.). Bywa on jeszcze niższy w spółkach z sektora IT, gdzie pracownicy są zazwyczaj lepiej wynagradzani – podkreśla Komorowska.

Przy czym to właśnie w sektorze IT znajdziemy rekordzistę, czyli Comarch. W przypadku tej spółki stosunek wynagrodzenia prezesa do średniego wynagrodzenia pozostałych pracowników wynosi 118,5. Nieznacznie niższy jest w Wawelu (103,5), a dalej mamy Getin Noble Bank (niespełna 66).

RN nadal niedoceniane

W zeszłym roku średnie wynagrodzenie członków rad nadzorczych spadło rok do roku ze 114 tys. zł do 108 tys. zł (najwyższe było – tak jak w zarządach – w sektorze finansowym).

Choć spadek wynagrodzeń członków rad nadzorczych wynosi tylko 5 proc. i jest o 15 pkt proc. niższy niż spadek płac zarządów, to i tak jest niepokojący, bo od lat bolączką polskiego rynku kapitałowego są stosunkowo niskie wynagrodzenia dla osób zasiadających w nadzorze giełdowych spółek. Niskie i spadające.

O ile jeszcze spadek wynagrodzeń za 2020 r. można po części tłumaczyć trwającą pandemią, o tyle argument ten traci rację bytu przy analizie danych za lata poprzednie. A na przykład średnie wynagrodzenie członków RN za 2020 r. od tych za 2018 r. jest niższe aż o 19,4 proc. (mniejsze różnice widać w przypadku mediany wynagrodzeń).

W takim otoczeniu emitentom coraz trudniej jest pozyskać do nadzoru kompetentne osoby, szczególnie że zakres obowiązków i odpowiedzialność z nimi związana systematycznie rośnie.

Krzysztof Szułdrzyński, partner w PwC, zwraca też uwagę na malejący udział profesjonalnych członków rad nadzorczych, a więc takich, którzy zasiadają w więcej niż dwóch radach. Jego zdaniem to świadczy o odwróceniu trendu profesjonalizacji RN, który obserwowaliśmy w poprzednich latach. W 2017 r. 15 proc. członków rad nadzorczych zasiadało w trzech lub więcej radach, a w 2020 r. odsetek ten spadł o 12 pkt proc. do zaledwie 3 proc.

Presja na podwyżki

Dla przedsiębiorstw działających w Polsce coraz większym problemem staje się niedobór pracowników. Niewystarczająca podaż rąk do pracy (przy niepokojąco wysokiej inflacji) nakręca oczekiwania płacowe. Czas pokaże, czy spółkom uda się przerzucić wyższe koszty związane m.in. ze wzrostem wynagrodzeń na finalnych odbiorców ich usług i produktów.

Problem z dostępem do pracowników będzie narastał przede wszystkim z uwagi na obserwowane w naszym kraju trendy demograficzne. Jeszcze dwie dekady temu liczba osób w wieku produkcyjnym w Polsce wnosiła 25,3 mln, a teraz zaledwie 23,8 mln. Sytuację poprawić mogłoby między innymi ułatwienia cudzoziemcom dostępu do krajowego rynku pracy. Apeluje o to Rada Przedsiębiorczości.