Koniec roku blisko - podatki czas płacić

Do końca 2003 roku dochody uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych nabytych na giełdzie lub w regulowanym obrocie wtórnym czy też na podstawie publicznej oferty, oraz z realizacji praw pochodnych z papierów wartościowych były zwolnione z opodatkowania. Od 1 stycznia 2004 roku sytuacja uległa zmianie. Dochody kapitałowe uzyskane na terytorium Polski zostały objęte jednolitą 19-proc. stawką podatkową.

Powyższa stawka dotyczy zarówno dochodów uzyskanych z obrotu papierami wartościowymi czy instrumentami pochodnymi, jak również pozostałych dochodów z inwestycji finansowych, takich jak np. odsetki, dywidendy lub dochody z funduszy inwestycyjnych.

Uzyskanie dochodu w postaci dywidendy czy odsetek w zasadzie nie powoduje po stronie inwestora powstania żadnych dodatkowych obowiązków związanych z zapłatą podatku. Wynika to z systemu zorganizowania poboru podatku, gdzie za właściwe wyliczenie i zapłatę podatku odpowiedzialny jest płatnik, czyli podmiot wypłacający powyższe dochody. Sytuacja komplikuje się, kiedy inwestor decyduje się na bardziej czynny udział w pomnażaniu swojego majątku i dokonuje inwestycji w papiery wartościowe czy instrumenty finansowe za pośrednictwem giełdy papierów wartościowych. W związku z wprowadzonymi zmianami do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, inwestor będzie samodzielnie odpowiedzialny za rozliczenie się z fiskusem od uzyskanych z tego źródła dochodów. Celem tego artykułu jest przedstawienie obowiązków inwestora wynikających z przepisów podatkowych. Omawiam w nim przede wszystkim dochody z inwestycji dokonywanych na GPW w Warszawie. Oprócz tego zostaną poruszone kwestie rozliczeń podatkowych inwestorów dokonujących transakcji na rynkach zagranicznych.

Dochody uzyskiwane na GPW w Warszawie

Choć dochody giełdowe opodatkowane są od początku 2004 roku, faktyczne rozliczenie podatkowe obejmujące zadeklarowanie osiągniętego dochodu oraz zapłatę podatku nastąpi po zakończeniu roku podatkowego. Nieprzekraczalnym terminem jest - podobnie jak dla tradycyjnego podatkowego zeznania rocznego - 30 kwietnia roku następnego. Należy zwrócić uwagę, że dochody wynikające z papierów wartościowych lub realizacji praw do papierów wartościowych, które zostały nabyte przed 1 stycznia 2004 r. są zwolnione z podatku, o ile korzystałyby ze zwolnienia na podstawie przepisów obowiązujących w roku ubiegłym.

Zobowiązany do złożenia zeznania rocznego PIT-38 będzie każdy inwestor osiągający na terytorium Polski przychody z odpłatnego zbycia:

l papierów wartościowych,

l pożyczonych papierów wartościowych,

l pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających,

l udziałów w spółkach mających osobowość prawną, a także,

l z tytułu objęcia udziałów bądź akcji w zamian za wkład niepieniężny.

Wynika stąd, że bez względu na to, czy z inwestycji został osiągnięty zysk, czy poniesiona strata, to pojawi się obowiązek złożenia deklaracji.

Przy sporządzaniu deklaracji rocznej inwestor będzie korzystał z informacji PIT--8C. Informację PIT-8C zobowiązane jest sporządzić biuro maklerskie, za pośrednictwem którego inwestor dokonuje transakcji giełdowych. Informacja powinna zostać przekazana zarówno inwestorowi, jak i urzędowi skarbowemu do końca lutego następnego roku. Dane pomocne przy sporządzaniu zeznania PIT-38 będą zamieszczone w części E i F informacji. Należy zwrócić uwagę, że przepisy podatkowe, a w ślad za nimi informacja PIT--8C rozdzielają dochody kapitałowe na następujące źródła:

l Odpłatne zbycie papierów wartościowych

l Realizacja praw wynikających z papierów wartościowych

l Odpłatne zbycie pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacja praw z nich wynikających

l Odpłatne zbycie udziałów w spółkach mających osobowość prawną

l Objęcie udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną w zamian za wkład niepieniężny

Podział jest o tyle ważny, że dla każdego źródła dochodu odrębnie określa się przychody i koszty. Dla inwestora giełdowego będą miały znaczenie w zasadzie trzy pierwsze źródła przychodu. Mogłoby się wydawać, że inwestor dysponując informacją sporządzoną przez biuro maklerskie nie powinien mieć żadnych kłopotów w sporządzeniu zeznania podatkowego. Należy jednak zwrócić uwagę, że, po pierwsze, to inwestor, a nie biuro odpowiada za swoje zobowiązania podatkowe, ponadto biuro niekoniecznie musi posiadać pełne informacje co do transakcji i związanych z nimi kosztami, szczególnie w sytuacji, kiedy inwestor dokonał zmiany biura w ciągu roku podatkowego, a ostatecznie w samej informacji mogą również pojawić się błędy merytoryczne. Dlatego też, wydaje się sprawą kluczową, aby każdy inwestor przed sporządzeniem zeznania dokładnie sprawdził informację sporządzoną przez biuro maklerskie.

Poniżej prezentuję kilka praktycznych przykładów sposobu wyliczania dochodu przy różnych transakcjach giełdowych.

Dochód z papierów wartościowych

Dochodem ze sprzedaży akcji jest różnica pomiędzy przychodem uzyskanym ze sprzedaży akcji a kosztami jego uzyskania. Niewątpliwie kosztem uzyskania przychodu jest cena zakupu zapłacona przy nabyciu akcji. Za koszt może być również uznana prowizja maklerska zapłacona przy nabyciu akcji. Prowizja zapłacona przy sprzedaży obniża uzyskany przychód. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z przepisami podatkowymi, przy sprzedaży akcji nabytych po różnych cenach, jeżeli nie jest możliwa identyfikacja sprzedawanych akcji, to przyjmuje się zasadę, że następuje sprzedaż akcji nabytych najwcześniej (tzw. metoda FIFO). Ponadto, w celu prawidłowego ustalenia dochodu inwestor musi zwrócić uwagę na każdą pojedynczą transakcję odrębnie zakupu i sprzedaży, szczególnie w sytuacji, kiedy składał różne rodzaje zleceń, np. z limitem ceny, po każdej cenie (PKC), po cenie rynkowej (PCR), wykonaj lub anuluj (WuA) itp.

Przykład 1

Inwestor złożył zlecenie PKC zakupu 100 akcji A w notowaniach ciągłych. Zlecenie zostało zrealizowane w następujący sposób:

20 akcji zostało nabytych po 100 zł, 40 akcji po 99 zł, a pozostałe 40 po 98 zł.

W następnym dniu inwestor złożył zlecenie sprzedaży 60 akcji z limitem ceny 105 zł. 30 akcji zostało sprzedanych po 105 zł, a 30 po 106 zł.

Biuro maklerskie pobiera prowizję 0,5% wartości transakcji.

Obliczenie dochodu z transakcji:

Przychód: 30 × 105 zł + 30 × 106 zł = 6330 zł, prowizja maklerska: 31,65 zł Przychód netto: 6298,35 zł

Koszty (zasada FIFO): 20 × 100 zł + 40 × 99 zł = 5960; prowizja maklerska: 29,80, całkowite koszty związane z transakcją 5989,80 zł.

Dochód do opodatkowania: 6298,35 - 5989,8 = 308,55 zł

Jeśli w toku dalszych transakcji inwestor sprzeda wszystkie lub jakąś część akcji spółki, to schemat postępowania będzie identyczny. Koszt zakupu akcji zostanie wyliczony według ceny 98 zł za jedną akcję.

Oczywiście, w powyższym przykładzie zostały uwzględnione jedynie koszty transakcyjne. Za koszty mogą być również uznane np. prowizje z tytułu prowadzenia rachunku w biurze maklerskim. Kosztów tych nie da się bezpośrednio przypisać do konkretnej transakcji, stąd zostaną one ujęte w kwocie łącznej kosztów uzyskania przychodów przy sporządzaniu zeznania rocznego.

Dochód z instrumentów pochodnych

Przepisy podatkowe wyróżniają dla celów podatkowych dwa rodzaje pochodnych instrumentów finansowych. Pierwsze to będące same papierami wartościowymi. Ich instrumentem bazowym są głównie akcje, choć w niektórych przypadkach jest to np. indeks. Pozostałe, to inne pochodne instrumenty finansowe, nie będące papierami wartościowymi, mające za instrument bazowy np. walutę, towar, stopę procentową lub indeks. Na GPW w Warszawie przedmiotem obrotu są oba typy instrumentów pochodnych.

Sposób wyliczania dochodu dla celów podatkowych jest identyczny. Różnica polega właściwie na momencie rozpoznania obowiązku podatkowego. W przypadku grupy pierwszej instrumentów pochodnych, przychód podatkowy - podobnie jak w przypadku papierów wartościowych - powstaje na zasadzie memoriałowej tzn. w chwili, kiedy jest należny, mimo że nie został faktycznie otrzymany. Natomiast w grupie drugiej decyduje faktyczne otrzymanie przychodu (tzw. zasada kasowa). Rozróżnienie grup instDochodem z pochodnych instrumentów finansowych jest różnica pomiędzy przychodami ze zbycia instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających a wydatkami na ich objęcie. Tak sformułowana definicja, ponieważ nie do końca przystaje do zasad rozliczeń instrumentów finansowych dokonywanych na GPW w Warszawie, może budzić pewne wątpliwości. Praktycznie należałoby przyjąć, że dochodem/ stratą będzie wynik uzyskany z transakcji na pochodnym instrumencie finansowym. Do dochodów z instrumentów pochodnych zastosowanie mają również przepisy dotyczące stosowania metody FIFO. Oznacza to, że jeżeli inwestor dokonuje zamknięcia pozycji otwartych po różnych cenach, to przyjmuje się, że dochodzi do zamknięcia pozycji otwartej jako pierwszej.

Przykład 2

Inwestor zajął pozycję długą w kontraktach na WIG20 po kursie 1700. W ciągu dnia kurs wzrósł do 1730 i inwestor postanowił zamknąć pozycję po tym kursie.

Z uwagi na to, że jeden punkt odpowiada 10 zł, zysk inwestora na transakcji wynosi 300 zł. Zakładając, że inwestor zapłacił za każdą transakcję prowizję maklerską w wysokości 15 zł, to ostateczny wynik wyniesie 270 zł. Kwota ta będzie równocześnie stanowiła dochód podatkowy.

Ten sam inwestor pozostawił otwartą pozycję na drugi dzień. W dniu następnym kurs kontraktu spadł do 1715. Inwestor po tym kursie zamknął pozycję. Zapisy na rachunku inwestora wyglądałyby następująco:

Dzień 1: wzrost wartości rachunku o kwotę 300 zł - 15 zł prowizji maklerskiej = 285 zł

Dzień 2: spadek wartości rachunku o kwotę 150 zł + 15 zł prowizji maklerskiej = 165 zł

Dochód do opodatkowania z transakcji wyniósłby 120 zł.

Przykład 3

Inwestor zakupił opcję sprzedaży na WIG 20 po kursie 30 z kursem wykonania 1700. Inwestor nie sprzedał opcji, a w chwili wykonania kurs rozliczeniowy wynosił 1650. Tak więc inwestor zdecydował się zrealizować opcję sprzedaży. Zysk inwestora wynosi (1700 - 1650 - 30) × 10 zł = 200 zł

Tak obliczony zysk, obniżony o prowizję maklerską, będzie stanowił dochód do opodatkowania.

System rozliczeń instrumentów finansowych na GPW (np. kontraktów terminowych czy opcji) opiera się na dziennym rozliczaniu transakcji bez względu na to, czy inwestor zamknął pozycję czy pozostawił ją otwartą. W drugim przypadku rachunek inwestora zasilany jest kwotą pieniężną, jeżeli pomiędzy kursem rozliczeniowym danego dnia a kursem, po jakim inwestor zajął pozycję lub kursem rozliczeniowym z dnia ubiegłego jest różnica na korzyść inwestora (dodatnia lub ujemna w zależności od zajętej pozycji - długiej lub krótkiej). Oznacza to, że inwestor może dysponować dochodem z transakcji, mimo że faktycznie jej nie zakończył. Nasuwa się więc pytanie, czy fakt ten powoduje powstanie obowiązku podatkowego po stronie inwestora, czy też podatek dochodowy powinien być płacony dopiero na zamkniętych/wykonanych pozycjach. Przepisy w tym aspekcie są niejednoznaczne. Z nieoficjalnych informacji Ministerstwa Finansów wynika, że codzienne rozliczanie zysku/straty na otwartej pozycji nie ma znaczenia dla powstania obowiązku podatkowego. Można stąd wnioskować, że podatek powinien być płacony jedynie od transakcji zakończonych.

PriceWaterhouseCoopers

[email protected]