Żywego ognia czar

Kominek to w ostatnim czasie niemal obowiązkowy element w każdym domu. W nowo budowanych stają się standardem, a w starszych powstają jak grzyby po deszczu

Skąd się wziął renesans kominków? Niewątpliwie dodają one uroku każdemu wnętrzu, a przede wszystkim stwarzają niepowtarzalny nastrój i klimat. Atut żywego ognia w domu staje się najważniejszym argumentem za budową kominka. Jest on też na pewno ozdobą każdego salonu. Daje ciepło, i to nie tylko w dosłownym tego słowa znaczeniu. Cóż bowiem może być przyjemniejszego niż zimowy wieczór przy kominku z trzaskającym ogniem i zapachem palącej się brzozy?

Wiele osób wybiera kominek jako alternatywę, a do tego ekologiczne źródło ogrzewania. Możne być on jedynym lub dodatkowym sposobem na ogrzewanie domu. W lepszej sytuacji są ci, którzy dopiero dom budują. Montaż kominka w zamieszkanym wnętrzu jest oczywiście możliwy, ale wiąże się z ogromnym bałaganem w domu, kuciem, pyleniem i wszystkim tym, co znamy dobrze z gruntownego remontu.

Otwarty czy zamknięty?

Zanim wybierzemy rodzaj kominka, zanim ustalimy, jak będzie wyglądał, aby dobrze wkomponował się w nasze wnętrza, musimy zadecydować, czy ma on być otwarty, czy zamknięty. Jest to też jednocześnie pytanie o to, czy spełniać ma wyłącznie funkcję praktyczną, ogrzewając mieszkanie, czy też rozpalać będziemy go od święta, np. z okazji świąt lub innych ważnych wydarzeń rodzinno-towarzyskich.

Prawdą jest jednak to, że kominki z otwartymi paleniskami buduje się dzisiaj rzadko. Powód jest bardzo prozaiczny - tylko niewielka część energii powstającej ze spalania drewna w takich kominkach (do 20 proc.) to ciepło, które będzie grzało, i to tylko w jego pobliżu. Niestety, reszta ciepła ucieknie kominem.

Z kolei kominek zamknięty może ogrzać, w zależności od potrzeb, jedno lub kilka pomieszczeń. Przy takim rozwiązaniu zatrzymujemy bowiem aż 80 proc. ciepła.

W budowanych obecnie domach stawia się przeważnie kominki zamknięte z wkładem lub kasetą kominkową. Ich przewaga nad tradycyjnymi kominkami otwartymi polega nie tylko na tym, że są bezpieczniejsze (jeśli właściwie je zmontowano, zapewniają bezpieczeństwo przeciwpożarowe), lecz też na tym, że można nimi ogrzać cały dom. Ważne jest także umiejscowienie kominka. Waży on przecież kilkaset kilogramów. Konieczny jest też odpowiedni dostęp powietrza do komory spalania, a także prawidłowe odprowadzenie spalin.

Kominki gazowe i elektryczne

Coraz więcej ludzi decyduje się na kominek gazowy lub elektryczny. W codziennym użytkowaniu nie wymagają one tyle pracy co tradycyjne, są łatwiejsze w użyciu, nie musimy się martwić o dokładanie, składowanie drewna czy czyszczenie. Warto pamiętać, że kominek w pokoju czy salonie to także mała kotłownia w domu.

Tego problemu nie ma w przypadku wspomnianych kominków. Zapalenie nie wymaga wcześniejszych przygotowań - wystarczą zwykła zapalniczka lub zapałki. Opał jest spalany w stu procentach, więc odpada problem popiołu i czyszczenia kominka. W trakcie pracy kominek obsługuje się sam - nie musimy do niego niczego dokładać. Na dodatek kominki gazowe mają jeszcze tę zaletę, że umożliwiają regulację ilości oddawanego ciepła.

Wyglądem zewnętrznym praktycznie nie różnią się od kominków tradycyjnych. Są tylko zbudowane trochę inaczej.

Kominki gazowe i elektryczne dające efekt płonącego węgla lub drewna są rozwiązaniem używanym w wielu krajach od pokoleń. Sprawdzają się szczególnie w mieszkaniach, gdzie zazwyczaj brak miejsca na składowanie opału.

Dodatkowym atutem tego typu kominków jest to, że wszystkie wkłady elektryczne i niektóre gazowe mogą być instalowane w pomieszczeniach pozbawionych przewodów dymowych.

Kominki gazowe możemy podłączyć do komina, ale nie jest to konieczne. Istnieje również możliwość zainstalowania kominka gazowego bez tradycyjnego komina - piecyk posiada specjalny wyciąg spalin. Jedyną wymaganą czynnością jest podłączenie kominka do instalacji gazowej. Bardzo ważne jest, by robiła to osoba z odpowiednimi uprawnieniami.Kominki gazowe wymagają odpowiedniej wentylacji w zależności od rodzaju używanego gazu. W przypadku palenia gazem ziemnym, kratka wywiewna powinna znajdować się pod sufitem, gdy palimy gazem płynnym - przy podłodze. Ponadto pomieszczenie, w którym zamierzamy zainstalować kominek, powinno mieć kubaturę co najmniej 9 metrów sześciennych.

Każde urządzenie gazowe sprzedawane na polskim rynku powinno mieć znak bezpieczeństwa. Zwróćmy na to uwagę przy kupnie wkładu kominkowego. Dodatkowo, jeśli używamy kominka połączonego z kominem ważne jest, by był on wyposażony w czujnik ciągu kominowego, który zabezpiecza przed cofaniem spalin z niedrożnego komina. Kominki gazowe muszą również zawierać zawór odcinający dopływ gazu w przypadku zgaśnięcia płomienia.

Kominki tradycyjne

Ogrzewania kominkowego nie można polecić osobom zapracowanym, nie w pełni sprawnym fizycznie. Co pewien czas trzeba bowiem przywieźć, poukładać, porąbać i wysuszyć drewno, a codziennie też, co kilka godzin dokładać do kominka.

Problemem jest też częsta lub długotrwała nieobecność domowników. Kiedy nawet pracowity właściciel kominka zimą wyjedzie na dłuższy urlop, dom nie będzie ogrzewany i może ulec zniszczeniu. Jest to jeszcze groźniejsze w przypadku kominka z płaszczem wodnym. Wtedy szczególnie zagrożona jest wypełniona wodą instalacja centralnego ogrzewania.

Aby uniknąć problemów z zapewnieniem ciągłości pracy systemu ogrzewania podczas nieobecności czy chociażby niedyspozycji właściciela, kominki z płaszczem wodnym instaluje się w układach z bezobsługowymi kotłami elektrycznymi, gazowymi bądź olejowymi. Całość jest sterowana automatycznie i zależnie od preferencji użytkownika i mocy zastosowanego kotła, umożliwia utrzymywanie w pomieszczeniach przynajmniej tak zwanej temperatury dyżurnej (kilka stopni powyżej zera) lub nawet zapewnienie komfortu cieplnego.

Wkłady kominkowe

Ostatnio modne stały się urządzenia zwane wkładami kominkowymi, są one dużo ekonomiczniejsze niż tradycyjne kominki. Wkłady kominkowe należą do najbardziej ekologicznych źródeł ciepła. Warunkiem prawidłowego i długoletniego funkcjonowania wkładów kominkowych oraz bezpieczeństwa ich użytkowania jest bardzo dokładna i wykonana według ścisłych zasad instalacja urządzenia.

W nowoczesnych wkładach ciepło odzyskiwane podczas procesu spalania sięga 80 proc. Emisja zanieczyszczeń wydzielanych przez wkłady kominkowe jest znikoma w porównaniu z tradycyjnymi kominkami. Konstrukcja palenisk pozwala na dopalanie dużej części wydzielanych podczas procesu spalania gazów, zmniejszając ich emisję do atmosfery.

Drewno zaliczane jest do energii odnawialnych i ekologicznych. Spalanie drewna nie powoduje efektu cieplarnianego (jest znikomy). Aby spalanie było jak najbardziej wydajne i skuteczne, zalecane jest spalanie drewna suchego, średnio po dwóch latach leżakowania. Wkłady kominkowe, dzięki swojej konstrukcji i wydajności, pozwalają skutecznie ogrzewać całe domy. Najczęściej stosowanymi materiałami na wykonanie paleniska jest żeliwo, stal, szamot i szkło żaroodporne. Parametry techniczne paleniska, jego niezawodność, wydajność i żywotność, będą zależały od firmy produkującej, od jej doświadczenia i użytych materiałów.

Dobrej klasy wkłady kominkowe powinny mieć: nastawną regulację ilości świeżego powietrza dostarczanego do paleniska (powietrze dostarczane z zewnątrz budynku), system dopalania gazów pozostałych podczas spalania drewna, kurtynę powietrzną (zabezpieczającą szybę przed nadmiernym osiadaniem sadzy).

Jeśli kominek ma nam służyć do intensywnego ogrzewania, powinniśmy zakupić paleniska do pracy ciągłej. Walory estetyczne wkładu kominkowego, a zwłaszcza jego części widocznej, mogą być bardzo różne - od szyby płaskiej, poprzez pryzmatyczną do okrągłej, drzwiczki uchylane lub podnoszone do góry. Typ wkładu kominkowego powinien współgrać z jego obudową, aby tworzyły estetyczną całość.

Rodzaje wkładówW kominku można zainstalować wkład zwykły lub z płaszczem wodnym.

Wkłady zwykłe ogrzewają opływające je powietrze - jest ono zatem w nich czynnikiem grzewczym. Takie wkłady można wykorzystywać do ogrzewania powietrznego, w którym ciepłe powietrze jest doprowadzane do innych pomieszczeń specjalnymi kanałami ukrytymi w stropach.

Wkłady z płaszczem wodnym ogrzewają opływającą je wodę krążącą bezpośrednio pomiędzy ściankami wkładu lub w wężownicy. Wkłady te mogą zasilać tradycyjną instalację grzejnikową. Ze względu na to, że źródłem ciepła jest urządzenie grzewcze na paliwo stałe, instalacja taka musi być wykonana w układzie otwartym, czyli zabezpieczona otwartym naczyniem zbiorczym.

Drzwiczki. Z punktu widzenia wygody użytkowania są jednym z ważniejszych elementów, na które należy zwrócić uwagę wybierając wkład lub kasetę. Od jakości ich wykonania i szczelności połączenia z korpusem zależy też to, czy powietrze będzie się dostawało wyłącznie przez regulatory dopływu powietrza, czy też będzie w sposób niekontrolowany napływało przez nieszczelności. W kominkach stosowane są następujące rodzaje drzwiczek: - otwierane na bok (lewostronnie lub prawostronnie bądź otwierane na dwie strony, jeśli są dwuskrzydłowe); podnoszone do góry; chowane pod urządzenie.

Szyby. Najbardziej popularne są wkłady z szybami prostymi, choć ostatnio coraz większym zainteresowaniem cieszą się wkłady z szybami wygiętymi (panoramicznymi) oraz pryzmatycznymi. Ponieważ szyby łatwo się brudzą wskutek okopcenia, producenci stosują różne rozwiązania, aby temu zapobiec. Najczęściej spotykane to: kurtyny powietrzne i "samoczyszczące" szyby ceramiczne, z wtopioną od strony zewnętrznej przezroczystą powłoką metalową.

Szyber. W górnej części wkładów i kaset kominkowych często umieszczony jest szyber, który służy do regulowania siły ciągu oraz kontrolowania wydajności urządzenia. Szyber pozwala też na regulację kierunku cyrkulacji spalin w komorze spalania: gdy jest zamknięty, zmusza spaliny do przejścia przez komorę wtórnego spalania, gdzie następuje dopalenie resztek cząstek niespalonych w palenisku; gdy jest otwarty, spaliny są kierowane bezpośrednio do przewodu dymowego, co jest ważne podczas rozpalania, a także w momencie otwierania drzwiczek.

Ponieważ użytkownicy kominków często zapominają o otwieraniu szybra przed otwarciem drzwiczek urządzenia, co może powodować wydobywanie się dymu do pomieszczenia, w wielu wkładach i kasetach stosuje się obecnie szybry automatyczne. Taki szyber zamyka się w momencie zamykania drzwiczek i otwiera równocześnie z ich otwieraniem.

Regulatory dopływu powietrza do spalania znajdują się na przedniej ściance wkładów i kaset kominkowych i służą do sterowania ich mocą grzewczą, a tym samym prędkością spalania drewna. Warto wybierać takie modele wkładów i kaset kominkowych, w których wszystkie uchwyty wykonano z materiałów nienagrzewających się lub wyposażono w tzw. zimne rączki, umożliwiające regulację podczas użytkowania kominka bez niebezpieczeństwa poparzenia.

Dystrybutor gorącego powietrza - jest to płaszcz z blachy, otaczający korpus wkładu lub kasety kominkowej. W jego górnej części znajdują się króćce wylotowe, do których podłączane są przewody rozprowadzające ogrzane powietrze. Takie dystrybutory mogą być w wyposażeniu seryjnym i stanowić jedną całość z wkładem bądź kasetą lub mogą być dostępne jako element dodatkowy, który trzeba dokupić.

Obudowa kominka

Ostateczny wygląd naszemu kominkowi nadaje oczywiście obudowa. Jej charakter zależy, m. in., od usytuowania kominka i sposobu, w jaki podłączony jest do przewodu kominowego.

Kominek powinien być dopasowany do ogólnego wystroju wnętrza, trudno sobie wyobrazić, np., taki w stylu rustykalnym postawiony w nowoczesnym domu. Choć tak naprawdę, ostatecznie to kwestia gustu.

Bezdyskusyjne jest jednak to, że obudowa kominka powinna mieć dobrą izolację termiczną, a materiały użyte do jej wykonania muszą być niepalne. Powszechnie stosowane są: cegła klinkierowa, kamień naturalny, granit, marmur, piaskowiec oraz płyta kartonowo-gipsowa o podwyższonej odporności ogniowej. Renesans przeżywają także kafle, stosowane w piecach.

Wkłady kominkowe na drewno

Wkład kominkowy z zamkniętą komorą spalania to sprawdzone rozwiązanie zapewniające jednocześnie piękno naturalnego ognia, jak i ekonomiczne i wydajne ogrzewanie.

Dla większości z nas funkcja grzewcza kominka jest podstawowa i podporządkowany jest jej cały projekt. Tradycyjną metodą wykorzystania ciepła z kominka jest dystrybucja ogrzanego przez kominek powietrza po całym domu. Może się ona odbywać na zasadzie grawitacyjnej bądź wymuszonej. Nowym rozwiązaniem są wkłady kominkowe z płaszczem wodnym. W tym przypadku palenisko nagrzewa nie otaczające je powietrze, lecz wodę znajdującą się w przestrzeni między podwójną obudową wkładu. Taki kominek może być podłączony do istniejącego już systemu centralnego ogrzewania, stanowiąc dodatkowe źródło energii.

Rozprowadzanie ciepłego powietrza?

Zasada odzyskiwania gorącego powietrza polega na pobraniu z obudowy kominka ciepłego powietrza, a następnie rozprowadzeniu go do wybranych pomieszczeń mieszkalnych. Rozwiązanie to pozwala zmniejszyć koszty ogrzewania, poza tym redukuje naturalny efekt warstwowania temperatury pomiędzy podłogą a sufitem, przez co poprawia samopoczucie mieszkańców.

Turbina wentylacyjna, umieszczona na poddaszu, przy danej temperaturze zasysa gorące powietrze, następnie wdmuchuje je do instalacji przewodów wentylacyjnych, aż do anemostatów umieszczonych na poziomie sufitu. W zależności od wybranego rozwiązania, tj.: kubatury pomieszczeń przeznaczonych do ogrzania, mocy turbiny wentylacyjnej, zastosowania filtru, długości oraz złożoności instalacji, ciepłe powietrze rozprowadzone może być do 2-6 pomieszczeń.

Jakie urządzenie wybrać?

Decyzja powinna zależeć przede wszystkim od przeznaczenia kominka.

Do dekoracji warto wybrać wkład, który dobrze eksponuje ogień, a więc z szybami pryzmatycznymi lub wygiętymi (panoramicznymi). Uroku z pewnością doda też kominkowi starannie dobrany wzór na tylnej ścianie korpusu. Do wnętrz urządzonych nowocześnie można też dobrać kominek o współczesnym wzornictwie.

Do ogrzewania należy wybierać wkład przede wszystkim solidny, to znaczy szczelny i zrobiony z dobrych, trwałych materiałów. Powinien mieć komorę wtórnego spalania (takie wkłady z tej samej ilości drewna uzyskują więcej ciepła).

Drewno kominkowe

W dobrym piecu dobrze pali się każde drewno. Do otwartych kominków jednak nie każde drewno się nadaje.

Wytwarzające się wewnątrz palonego drewna drzew iglastych gazy mają trudności z wydostaniem się na zewnątrz. Z tej przyczyny w gorącym polanie może powstać wysokie ciśnienie, które uwalnia się następnie w postaci mniejszych lub większych eksplozji. Rozżarzone cząstki drewna mogą być przy tym wyrzucane na odległość nawet do kilku metrów. Grad iskier może być niebezpieczny dla dywanów, mebli oraz siedzących przy kominku osób i ich odzieży.

Kto jednak nie chce zrezygnować z efektów powstających przy paleniu drewna drzew iglastych, powinien odgrodzić palenisko kominka od otoczenia za pomocą odpowiedniej szyby lub kratki ochronnej. Drewno świerkowe i jodłowe pozostawia mniej sadzy, niż drewno sosnowe.

Drewno drzew liściastych pozwala przy spalaniu na łatwiejsze wydostawanie się gazów. Z tej przyczyny rzadziej ma tutaj miejsce trzaskanie i emisja iskier. Trzaskający od czasu do czasu, dostarczający wiele ciepła kominek może być opalany drewnem dębu, jesionu lub robinii (pseudoakacji).

Najspokojniej pali się drewno buku, drzew owocowych, klonu i brzozy. Im gorętszy jest płomień, tym szybciej wytwarza się w drewnie gaz. Jeżeli gaz ten nie zdoła się dostatecznie szybko uwolnić, grad iskier powstaje również podczas spalania drewna drzew liściastych.

Ze względu na białą korę ulubionym drewnem kominkowym jest brzoza. Jednak inne gatunki drewna równie dobrze nadają się do tego celu.

Najlepiej zaopatrzyć się w kilka gatunków drewna. Przykładowa kolekcja może wyglądać następująco: brzoza, ze względu na ładną korę, buk (lub klon, względnie drewno drzew owocowych), ze względu na ciepło, jesion lub dąb, dla trzaskających płomieni.

Fot. Rafał Guz/Fotorzepa, Piotr Kowalczyk(2)/Fotorzepa, archiwum

Kominek

czy koza?

Naprawdę dobry kominek to spory wydatek - za sam wkład renomowanej firmy trzeba zapłacić około 2500 zł, a do tego należy dodać koszty obudowy. Tym, których nie stać na taką inwestycję, radzimy zrezygnować z kominka i zastąpić go dobrym wolno stojącym piecykiem kominkowym, zwanym kozą. Taki piecyk nie tylko ogrzeje i ozdobi pomieszczenie, w którym go postawimy, ale można na nim zagotować wodę na herbatę, a nawet upiec w nim ciasteczka. A wszystko to za mniejsze pieniądze, bo kozy nie wymagają żadnej obudowy i dzięki temu są od kominków znacznie tańsze. No i mają jeszcze jedną zaletę - w razie przeprowadzki można je zabrać ze sobą jak mebel.

Kominki rustykalne

Charakterystyczny dla tego rodzaju kominka dobór materiałów: piaskowiec łupany, piaskowiec z bloku, klinkier, drewno. Odpowiedni dobór elementów, właściwa kolorystyka tworzą bardzo przyjemny klimat.

Elewacje z naturalnego kamienia. Surowy kamień stanowi doskonały materiał nie tylko jako wykończenie elementów kominka, lecz również jako elewacja wewnętrzna lub zewnętrzna. Dobrze prezentują się klasyczne elewacje z zastosowaniem kamienia.

Akcesoria kominkowe

Do obsługi kominka przydatne są określone akcesoria. Ich wygląd od lat jest bardzo starannie dopracowywany. Jeśli palimy samym drewnem, to przydatne są tzw. wilki kominkowe, czyli podstawki, na których opiera się polana. Jeśli zaś używamy węgla powinniśmy mieć małe ruszty i kosze na opał. W przypadku kominka z otwartym paleniskiem istotna jest również krata lub bariera chroniąca przed wypadaniem węgli, iskier i popiołu z paleniska. Przydatne też są szczypce, pogrzebacz, szczotka do zamiatania i szufelka.