Kim są najwięksi partnerzy gospodarczy Rosji?

Analitycy Bloomberga wskazują na ubytek 10 proc. rosyjskiego PKB, ale zbiednieją także główni partnerzy handlowi Moskwy. Narażeni są zwłaszcza Holendrzy, Niemcy, Cypryjczycy i Włosi.

O ile rola Rosji w światowym handlu nie dorównuje USA, UE czy też Chinom, o tyle rosyjskie surowce i produkty były jednymi z chętniej sprowadzanych w krajach Europy i dawnego ZSRR. Widoczne jest to zwłaszcza na obszarze Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, dla której członków towary z Rosji to ok. 30–50 proc. importu. Oprócz surowców dominują tam rosyjskie produkty przemysłowe, w tym zwłaszcza maszyny. Europa, o ile zdecydowanie mniej zależna od Rosji, także chętnie sprowadzała produkty i surowce z Rosji – kraj ten był w 2021 r. piątym największym partnerem handlowym Unii Europejskiej. Ta zależność naraża partnerów gospodarczych Rosji na poważne starty w obecnym klimacie politycznym.

Co kusi Europejczyków?

Oczywistym jest, że podstawą eksportu Rosji pozostają surowce naturalne – zwłaszcza ropa, paliwo i gaz. W 2021 Unia Europejska sprowadzała aż 45 proc. gazu i ok. 27 proc. ropy z Rosji. Ciekawość wzbudza natomiast drugi największy eksport Rosji do państw Unii – tzw. towary nieokreślone, których eksport do UE był wart w 2021 r. aż 70 mld USD. W nomenklaturze handlowej zazwyczaj oznacza to dobra o niskiej wartości lub takie, których klasyfikacja nie była możliwa przez system prawny jednego z partnerów handlowych. Według krytyków jest to strategia ukrywania niektórych elementów wymiany handlowej. Głównym importerem tajemniczych towarów z Rosji są Niemcy i Włochy, które sprowadzają ich aż 20 proc. Dalej, Rosja eksportuje dobra pokroju drewna, nawozów, aluminium, maszyn i zbóż. Rola Rosji widoczna jest także na rynkach metali rzadkich, żelaza i stali.

Zachód chętnie kupuje

GG Parkiet

Dziwiącym może być fakt, że w 2021 r. jednymi z relatywnie największych importerów rosyjskich dóbr były Wielka Brytania, Polska, Finlandia oraz Ukraina – państwa o silnie antyrosyjskiej orientacji. Według danych Observatory of Economic Complexity Brytyjczycy były trzecim relatywnie największym importerem rosyjskich produktów w Europie, Polacy znaleźli się na szóstym miejscu, a Ukraińcy na dziesiątym. Niekwestionowanymi liderami pozostają jednak Holendrzy, do których popłynęło aż 8,63 proc. rosyjskiego eksportu, oraz Niemcy, którzy mieli 6,02 proc. rosyjskiego eksportu. W przypadku Holendrów import zdominowany jest przez surowce i produkty petrochemiczne, jednak Niemcy bardzo często sprowadzają wcześniej wspomniane „towary nieokreślone". Rosyjskie dobra stosunkowo często sprowadzali także Amerykanie – ok. 3,6 proc. rosyjskiego eksportu, czyli o 2,6 pkt proc. więcej niż Francuzi.

Poza handlem zachodnie spółki chętnie prowadziły działalność w Rosji. Najwięcej swoich firm w Rosji miały... Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, które dziś są czołowymi „jastrzębiami" w sprawie sankcji nakładanych na Rosję. Na wschodzie operowało ponad 600 amerykańskich i blisko 260 brytyjskich firm. Francuzi i Niemcy, często przedstawiani jako rzekomi kolaboranci Moskwy, mieli w Rosji odpowiednio 193 i 156 spółek.

Hegemonia w dawnym ZSRR?

Pomimo związków z Zachodem Rosja nie może być nazwana głównym partnerem handlowym tego bloku. Inaczej jest w przypadku dawnych członków ZSRR. Białoruś jest najbardziej zdominowanym handlowo przez Rosję krajem – aż 49,6 proc. całego importu pochodzi z Rosji. Dalej są Kazachstan i Armenia, których odpowiednio 34,9 i 32,7 proc. importu pochodzi od wielkiego sąsiada. Podobne wyniki można zauważyć w przypadku Kirgistanu oraz Tadżykistanu. Nie powinno to dziwić – poza sowieckimi powiązaniami wszystkie te państwa są członkami Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej. Widoczny jest także pewien wpływ handlu na politykę – spośród dziesięciu gospodarek najbardziej zależnych od rosyjskiego importu tylko dwie, Mołdawia i Gruzja, poparły rezolucję ONZ potępiającą rosyjskie działania wojskowe na Ukrainie.

Analiza inwestycji nie jest taka prosta

Powszechnie dostępne dane nie pozwalają na jednoznaczną ocenę, kto najwięcej w Rosji inwestuje. Według danych banku centralnego Rosji największym inwestorem w kraju okazał się... Cypr. Ze śródziemnomorskiej wyspy popłynęło do Rosji do 2021 r. aż 167 mld USD. Czy wysepka zaludniona przez 1,2 mln ludzi potrafi zainwestować siedmiokrotność swojego PKB w Rosję? Jeśli tak, to należy chylić czoła przed gospodarczym cudem Cypryjczyków. Bardziej prawdopodobne jest jednak to, że Cypr jest narzędziem unikania nadzoru skarbowego i ukrywania działalności w Rosji przez zagranicznych inwestorów. Według analityków z grupy Investment Monitor pieniądze do Rosji przez Cypr płyną najczęściej z USA i Niemiec.

Działa to także w drugą stronę. Ze wszystkich państw na świecie Rosjanie inwestują najwięcej na Cyprze – według centralnego banku Rosji ulokowano tam do 2021 r. aż 193 mld USD. Reszta pieniędzy płynie do innych rajów podatkowych. Drugim celem rosyjskich inwestycji była Holandia z wartością FDI wynoszącą ok. 33 mld USD. Do Szwajcarii, Luksemburgu, Irlandii i Singapuru popłynęło odpowiednio 25, 22, 11 i 11 mld USD.

Zależność nie zawsze przekłada się na sankcje

Jednak jak widać z przedstawionych danych, zależność handlowa od Rosji nie zawsze przekłada się zawsze na skłonność do sankcji i potępienia inwazji. Nawet niektóre z zależnych od Rosji gospodarek dawnego ZSRR, jak Gruzja czy Mołdawia, pozwoliły sobie na potępienie działań Rosji. W Europie Brytyjczycy czy Holendrzy, silnie powiązani z rosyjskim kapitałem, a także do pewnego stopnia z sektorem energetycznym, nie hamowali się przed wprowadzeniem sankcji.