Techniki analityczne

Zaprezentowany w PARKIECIE nr 177 (z 15 bm.) wskaźnik Volume Reversal (VR) generuje sygnały kupna i sprzedaży w zależności od wystąpienia pozytywnej (czyli potwierdzającej) reakcji wolumenu na zmiany cenowe. Nieskomplikowana budowa tego wskaźnika, a także ?otwarta? formuła interpretacyjna prowokują do tworzenia wielu jego odmian i modyfikacji. Niektóre z takich rozwiązań zaprezentuję w dzisiejszym artykule.

Interesującym uzupełnieniem VR może być jego postać skumulowana, którą nazwałem VR-cum. Jej konstrukcja jest bardzo prosta i polega na sumowaniu kolejnych sygnałów generowanych przez wskaźnik VR-sygnały. Powstaje w ten sposób krzywa, której kształt jest często zbliżony do wykresu cenowego analizowanych akcji. Przy zachowaniu dużej ostrożności można ją wykorzystywać np. do analizy trendów.W odniesieniu do popularnego w Polsce programu MetaStock do budowy wskaźnika VR-cum można wykorzystać następującą formułę:Cum(If(H>Ref(H,-1) AND (L>=Ref(L,-1)) AND V>Ref(V,-1),1,0)+ If(L

Ref(V,-1)),-1,0))Rysunek 1 przedstawia wykres notowań ciągłych spółki ComArch oraz wykresy wskaźnika VR w dwóch postaciach: tradycyjnej, generującej wyłącznie sygnały oraz ich wartość w postaci sumy narastającej. W tym drugim przypadku obserwacja linii trendu pozwala na ocenę siły rynku. W czasie trzech kolejnych zwyżek (12/99-3/00, 6/00, 8/00) wyczerpywanie się wzrostowego potencjału rynku sygnalizowało oddalanie się wykresu wskaźnika od prostej trendu, będącej już wówczas linią wewnętrzną. W miejscach zaznaczonych na rysunku przerywanymi liniami inwestor otrzymywał różne, potwierdzające się sygnały słabnięcia rynku. Na wykresie skumulowanego VR ? spadek wskaźnika po oddaleniu się od linii trendu, na ?klasycznym? wskaźniku VR ? sygnał sprzedaży.Kumulowanie sygnałówDla wielu inwestorów wadą VR--cum jest sposób kumulowania sygnałów w całym okresie. Taka metoda obliczania wskaźnika powoduje dużą subiektywność w interpretacji wykresu, co można zaobserwować na rysunku 1. Również wsparcie sygnałami wskaźnika VR-sygnały, ze względu na jego krótkoterminowy horyzont, często zawodzi. Analizując przebieg VR-cum trudno bowiem jednoznacznie określić siłę określonego typu sygnałów (kupna lub sprzedaży), jakie powstały np. w okresie ostatniego tygodnia.Rozwiązaniem tego problemu może być wskaźnik (nazwę go VR_PLUS/VR_MINUS) sumujący oddzielnie sygnały kupna i sprzedaży w zadanym przez inwestora okresie. Budowa wskaźnika jest bardzo prosta. Na linii VR_PLUS odkładane są sygnały kupna (+1), na linii VR_MINUS zaś sygnały sprzedaży (-1).Dla programu MetaStock składnia proponowanego wskaźnika jest następująca:VR_PLUS:sum(If((H>Ref(H,-1) AND (L>=Ref(L,-1)) AND (V>Ref(V,-1))),1,0), ?okres?)VR_MINUS:sum(If((H Ref(V,-1)),-1,0), ?okres?)W zależności od przyjętego okresu (wprowadzając powyższą formułę do programu należy oczywiście termin ?okres? zastąpić liczbą sesji) sygnalizowana jest ?ogólna? siła sygnałów określonego typu.Rysunek 2 przedstawia zachowanie omawianego wskaźnika na walorach ComArchu. Do obliczeń przyjęto zakres 5 sesji (1 tydzień). Jak wynika z wykresu, w kilku dniach (19/11/99, 22/11/99, 01/02/00, 02/06/00) linia VR_PLUS osiągnęła najwyższą wartość w analizowanym okresie: +4. Oznacza to, że w 4 z 5 ostatnich sesji wskaźnik VR generował sygnał kupna (wskaźnik VR_MINUS zachował się wówczas neutralnie). Tak duża liczba sygnałów potwierdzających wzrost ceny rosnącym wolumenem obrotu, wskazywała na silny potencjał wzrostowy rynku. Jak się później okazało, we wszystkich tego typu przypadkach zwyżka cen była kontynuowana, chociaż w różnym stopniu.Istotnymi sygnałami słabnięcia rynku były tworzące się na wykresie wskaźnika VR_PLUS negatywne dywergencje z kursem. Mechanizm ich tworzenia jest oczywisty. Podczas gdy cena akcji nadal rośnie, ale z mniejszym impetem, na rynku pojawia się coraz więcej sprzedających, co powoduje, że rośnie liczba sesji spadkowych lub wzrostowych. W rezultacie VR_PLUS osiąga coraz niższe wartości, tworząc niedźwiedzią dywergencję z ceną. Dwa takie przypadki są widoczne na rysunku 2.Oscylator VRDla wielu inwestorów interesujący może być także wskaźnik VR w formie oscylatora, stanowiący różnicę obu wymienionych wcześniej formuł VR_PLUS oraz VR_MINUS.Dla programu MetaStock proponuję formułę VR-osc w następującej postaci:Sum(If((H>Ref(H,-1) AND (L>=Ref(L,-1)) AND (V>Ref(V,-1))),1,0), ?okres?) ? ? Sum(If((H Ref(V,-1)),-1,0), ?okres?)Z budowy wskaźnika wynika, że zakres oscylacji zależy od przyjętego okresu, np. dla 5 sesji wartość VR-osc zmienia się wyłącznie w zakresie (0, +5). W odróżnieniu od przedstawionego wcześniej dwuliniowego wskaźnika nieco inna jest także jego interpretacja. Ponieważ jest to oscylator w formie różnicowej, wysokie wartości wskaźnika można traktować zarówno jako sygnał kupna, jak i sprzedaży, a ich rozróżnienie wynika wyłącznie ze stanu rynku (w okresie wzrostów będzie to sygnał kupna, podczas spadków ? sprzedaży). Rysunek 3 przedstawia działanie oscylatora VR(5) na przykładzie WIG20 w okresie od początku br. Pionowa przerywana linia dotyczy wszystkich miejsc, w których wartość wskaźnika VR-osc wynosiła 4 lub więcej. W większości przypadków sygnały te poprzedzały krótkookresowe zmiany tendencji na rynku.Propozycja dla fixinguWskaźnik Volume Reversal jest w podstawowej postaci przystosowany do notowań ciągłych. Jednak do analizy długoterminowej, czyli poszukiwania sygnałów ważnych dłużej niż jeden dzień, można zastosować jego modyfikację przystosowaną do notowań jednolitych. Odcinki czasu, np. 5-sesyjne, traktuje się wtedy jak 5 ?ticków? jednego notowania. Najwyższą i najniższą cenę dzienną zastępuje się wtedy minimum i maksimum z 5 dni, a wolumen dzienny wolumenem tygodniowym. Przykład takiego podejścia pokazany jest na rysunku 4 na walorach Wólczanki.Jakkolwiek wygląd sygnałów nie jest zachęcający, analiza wielu spółek w różnych okresach może przynieść bardziej ciekawe rezultaty. Otóż, w większości przypadków zastosowanie VR 5-dniowego i automatyczne kupowanie oraz sprzedawanie zgodnie z jego sygnałami przynosiło efekty porównywalne lub nieznacznie lepsze niż strategia kup i trzymaj. Działo się tak nawet przy zastosowaniu praktycznego podejścia uwzględniającego zakupy w dniu następnym po wystąpieniu sygnałów oraz prowizję liniową w wysokości 0,5%. Możliwe, że lepsze efekty działania wynikają z tego, że prawdziwe nawrotki i wyłapywanie zmian trendów wymagają z reguły kilku sesji, które pozwolą na umocnienie się nowej tendencji. W przypadku klasycznej dziennej wersji możemy mieć do czynienia ze zbyt dużą liczbą fałszywych sygnałów, które są spowodowane zbyt dużą szybkością działania wskaźnika. Nie wiemy wówczas jeszcze, czy możemy mówić o faktycznej zmianie trendu, którą VR już sygnalizuje.PodsumowanieZaprezentowane dzisiaj propozycje modyfikacji wskaźnika VR, opartego na technice amerykańskiego analityka Marka Leibovita, to jedynie niewielki fragment możliwych rozwiązań w tym zakresie. Niezależnie od siły teoretycznego uzasadnienia takiego czy innego wskaźnika analizy technicznej, dla inwestora rzeczą decydującą jest możliwość jego zastosowania w skutecznej strategii inwestycyjnej. W następnych odcinkach dokonam oceny efektywności omawianych dzisiaj wskaźników oraz przedstawię oryginalną koncepcję pokrewnego wskaźnika VR2.

Karol JarzyńskiWykresy: nr 1, 2, 3 ? MetaStock 7.01 (Equis)nr 4 ? Horyzont 1.0 build 260 (Motte)