Materiał partnera: NWAI Dom Maklerski S.A.
W ostatniej części cyklu poświęconemu tematyce odpowiedzialności depozytariusza funduszy wierzytelności, przedstawiono kluczowe dla bezpieczeństwa funduszu zagadnienie, jakim jest kontrola przepływów pieniężnych .
Obowiązkiem depozytariusza funduszy inwestycyjnych jest m.in. zapewnienie właściwego monitorowania przepływu środków pieniężnych funduszu. Dla funduszu wierzytelności, z racji na jego specyficzny obszar działalności, depozytariusz ma ograniczone pole działania, ponieważ nie posiada pełnych danych dotyczących zasadności wpływu środków pieniężnych na rachunek funduszu. Taką wiedzą dysponuje serwiser - zewnętrzny podmiot, któremu towarzystwo funduszy inwestycyjnych zleciło wykonywanie zadań związanych z obsługą portfela wierzytelności. Zadania te skupione są na windykacji oraz prowadzeniu zestawień spraw dłużników.
Specyfika funduszu wierzytelności
Fundusz, nabywając do portfela pakiet wierzytelności, nabywa de facto wiele pojedynczych wierzytelności, których liczba idzie w setki, a nierzadko tysiące spraw. Ze wspomnianych spraw, praktycznie każdego dnia na rachunkach funduszu pojawiają się spłaty od dłużników. Najczęściej każdemu pakietowi wierzytelności przypisany jest jeden rachunek, co pozwala wstępnie uporządkować wpłaty i ogranicza ryzyko przypisania wpłaty do niewłaściwego pakietu.
Po zakończeniu ustalonego okresu – zazwyczaj jest to miesiąc kalendarzowy – serwiser przesyła do funduszu oraz depozytariusza raport spłat, czyli skumulowane zestawienie wpłat przypadających na każdy pakiet wierzytelności w danym okresie, wraz ze wskazaniem jaka wartość spośród nich została uznana za zasadną, jaka wymaga jeszcze wyjaśnienia, a jaka podlega zwrotowi. Sposób ujmowania w księgach funduszu wpłat uznanych za zasadne determinuje polityka rachunkowości funduszu. Najczęściej spotykanym podejściem jest wskazanie w raporcie spłat jaka część odzyskanej kwoty powinna pomniejszyć cenę nabycia pakietu wierzytelności, a jaka trafić na konta wynikowe funduszu. Dla odróżnienia – rzadziej stosuje się podejście, w którym spłaty w pierwszej kolejności pomniejszają cenę nabycia, a dopiero po pokryciu całej tej wartości, wszystkie wpłaty księgowane są na wynik funduszu.
Jednak nie wszystkie wpłaty na rachunki spłat funduszu można od razu uznać za spłaty długu. Zdarzają się sytuacje wynikające np. z błędu dłużnika (nadpłata, błędny opis), które wymagają dodatkowego wyjaśnienia przed ostatecznym zaklasyfikowaniem wpłaty jako należnej, bądź nie, funduszowi. Wymagające wyjaśnienia kwoty wykazywane są w raporcie spłat do momentu aż serwiser zdobędzie pełną wiedzę na temat konkretnej wpłaty. Na jej podstawie będzie mógł sklasyfikować ową wpłatę jako należną, która pozwoli ująć ją na jeden ze wspomnianych wcześniej sposobów, albo uznać za nienależną i zdecydować o jej zwrocie do osoby wpłacającej. Warto przy tym zauważyć, że proces wyjaśniania może być czasochłonny i do momentu jego zakończenia fundusz wykazuje kwoty do wyjaśnienia jako zobowiązania.
Zwieńczeniem raportu spłat, a zarazem najistotniejszą wartością z niego wynikającą jest wartość odzysków z pakietów wierzytelności. Na tej podstawie fundusz może ocenić efektywność działania serwisera, a z nią ściśle łączy się wynagrodzenie należne za odzyskane kwoty. Warto w tym miejscu dodać, iż towarzystwo zarządzające funduszem może zlecić obsługę jednego pakietu wierzytelności kilku serwiserom, co może skutkować zwiększeniem efektywności w obszarze odzysków.
Między depozytariuszem, a serwiserem
Rola depozytariusza we współpracy z serwiserem opiera się więc na kontroli przekazywanych raportów oraz monitoringu rozliczeń między funduszem a serwiserem. Depozytariusz sprawdza prawidłowość ujętych w raportach kwot, co jest w stanie potwierdzić, bazując na zestawieniu obrotów na rachunkach bankowych funduszu. Istotnym elementem jest również kwestia kontroli poprawności sporządzonego raportu, w tym zapewnienie ciągłości danych, co pozwala eliminować błędy takie jak np. niezgodność ceny nabycia pakietu w raportach z kolejnych okresów. Kolejnym elementem związanym ze specyfiką funduszu wierzytelności jest występowanie kosztów windykacji oraz wynagrodzenia z tytułu odzysków. Analiza tych obszarów, poszerzona o pozycje występujące w typowych funduszach, w tym kontrolę kosztów działalności, pokrywa kluczowy zakres odpowiedzialności depozytariusza funduszu wierzytelności.
