Fundacja rodzinna na preferencyjnych warunkach

22 maja wejdzie w życie ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna oprócz tego, że ma się stać efektywnym narzędziem sukcesji, będzie podlegać także bardzo (jak na podmiot mogący w ograniczonym zakresie prowadzić działalność gospodarczą) preferencyjnemu opodatkowaniu.

Jak stanowi ustawa – fundacja rodzinna to osoba prawna utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Już z wyżej przytoczonego fragmentu art. 2 ustawy jesteśmy w stanie wychwycić clue funkcjonowania fundacji – ma ona za zadanie gromadzić mienie fundatora i ewentualnie kolejno je wypłacać w postaci świadczeń na rzecz beneficjentów, przy czym fundator także może być beneficjentem (obok innych beneficjentów lub jako jedyny beneficjent).

Gromadzenie mienia nie zostało w żaden sposób zdefiniowane, jedynie art. 17 ustawy wskazuje, że fundusz założycielski fundacji nie może być mniejszy niż równowartość 100 000 zł. Dlatego też należy uważać, że „mienie” należy rozumieć szeroko, jako cały majątek posiadany przez fundatora, w tym w szczególności pieniądze, udziały i akcje spółek kapitałowych, nieruchomości oraz ruchomości, czy też inne prawa niematerialne.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę już na pierwszą preferencyjność podatkową fundacji rodzinnej, mianowicie – wniesienie majątku przez fundatora do fundacji rodzinnej nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym zarówno od osób fizycznych, jak i od osób prawnych na gruncie polskich przepisów podatkowych. Nadto, wobec (obecnie) braku planów zmiany przepisów ustawy o PCC pod względem wdrożenia rozwiązań dotyczących fundacji rodzinnej, założenie fundacji rodzinnej oraz wniesienie do niej majątku nie będzie opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Innymi słowy, fundator w sposób neutralny podatkowo będzie mógł wyposażyć fundację w mienie. A co, gdy już fundacja zostanie w owo mienie wyposażona? Może ona za pośrednictwem zarządu, którego mandat również może pełnić fundator, zarządzać tym majątkiem oraz wypłacać go w postaci świadczeń na rzecz ww. beneficjentów. Natomiast przez owo świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną.

Tutaj napotykamy na kolejną preferencję podatkową, ale mającą zastosowanie jedynie dla fundatora i jego najbliższych, mianowicie na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych nabycie przez beneficjenta świadczeń oraz mienia od fundacji rodzinnej: w przypadku beneficjenta będącego fundatorem lub osoba należącą do tzw. grupy zerowej fundatora (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha) będzie korzystało ze zwolnienia od podatku w pełnej wysokości. Innymi słowy, czerpanie korzyści majątkowych z fundacji przez fundatora lub jego najbliższej rodziny na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych będzie także neutralne podatkowo.

Jedynym obciążeniem podatkowym w wysokości 15 proc. podstawy opodatkowania, jakie w tej sytuacji zaistnieje, będzie – na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych – opodatkowanie wypłaty na rzecz beneficjenta właśnie podatkiem od osób prawnych, tj. to fundacja rodzinna będzie zobligowana do zapłaty podatku w wysokości 15 proc. wyżej opisanej wypłaty.

Jak wyżej zostało wskazane, w przypadku fundatora i jego najbliższych będzie to jedyny podatek obciążający transakcję wniesienia i kolejno wypłacenia mienia z fundacji.

Zgoła odmienna sytuacja klaruje się, kiedy to wypłata mienia lub spełnienie świadczenia zostanie dokonane na rzecz osoby obcej, niespokrewnionej z fundatorem. W ten czas beneficjent nie będzie mógł skorzystać ze zwolnienia podatkowego na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych i będzie zobligowany do zapłaty podatku w wysokości 15 proc. podstawy opodatkowania. Kumulując przedmiotowy podatek oraz wyżej opisywany podatek dochodowy od osób prawnych, który fundacja zobligowana jest zapłacić każdorazowo (niezależnie, czy wypłata nastąpiła do fundatora/jego rodziny, czy też nie) w wysokości 15 proc., łączne opodatkowanie wyniesie 30 proc. podstawy opodatkowania, a więc znacznie więcej i ciężko taką liczbę uznać za preferencyjną.

Reasumując, opodatkowanie zaproponowane przez ustawodawcę w przepisach ustawy należy uznać za bardzo preferencyjne, ale jedynie w przypadku, kiedy to majątek fundacji będzie skupiał się i będzie rozdysponowywany w kręgu fundatora i jego najbliższych. Oczywiste jest, że opodatkowanie (choćby dla przykładu) wypłaty dywidend 15-proc. podstawą opodatkowania jest sporą preferencją niźli standardowe 19 proc. Ważne również jest to, że dopóty dopóki wniesiony majątek przez fundatora do fundacji w niej pozostaje albo jest konsumowany na kolejne inwestycje czy wydatki, fundacja ani fundator nie zapłacą żadnego podatku.

Kończąc, zwrócić należy jeszcze uwagę, iż wnoszenie do fundacji majątku i jego dalsza odsprzedaż, w szczególności w krótkim terminie od wniesienia, może skutkować przyjęciem przez organ podatkowy, że nie miało to na celu realizacji idei fundacji rodzinnej, zostało dokonane w celu ukrycia transakcji sprzedaży, zatem wykraczałoby poza zakres działalności fundacji rodzinnej określonej w art. 5 ustawy, wobec czego określone w art. 6 pkt 25 ustawy o CIT zwolnienie z opodatkowania nie znalazłoby zastosowania; w konsekwencji fundacja rodzinna może zostać zobowiązana do zapłaty podatku od zrealizowanej sprzedaży majątku według stawki 25 proc. W przypadku planowania takich transakcji do sprzedaży nie powinno zatem dochodzić w krótkim okresie po wniesieniu majątku do fundacji, w szczególności bezpośrednio po takim wniesieniu. Planowaną transakcję należy zatem zaplanować w czasie.