W artykule pt. "Przetasowania podatkowe" (PARKIET, 29.12.2004 r.) red. Krzysztof Stępień wskazał na nasilającą się z końcem roku praktykę polegającą na zawieraniu pozasesyjnych transakcji pakietowych po kursach znacznie odbiegających od bieżących kursów giełdowych. Równocześnie, z opublikowanej tabeli wynika, że odchylenia te przekraczają często 40%, a w jednym przypadku - 60% wartości kursu giełdowego. Podstawowym motywem, dla którego inwestorzy decydują się na taki "manewr", jest obniżenie dochodu do opodatkowania.
W związku z tym pragniemy wskazać na zagrożenia podatkowe, które mogą wynikać z dokonywania tego rodzaju transakcji w świetle ustaw o podatkach dochodowych (zarówno od osób fizycznych, jak i od osób prawnych).
Przychody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych są jednym ze źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (art. 17 ust. 1 pkt 6 lit a). Do ustalania wartości tych przychodów stosuje się "odpowiednio" przepisy art. 19 ustawy - który pozwala organom podatkowym na określenie wartości przychodu z danej transakcji w innej wysokości, niż to wynika z umowy. Dokładniej, w przypadku gdy cena zbycia akcji uzgodniona w umowie bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od ich wartości rynkowej, organ podatkowy może - po przeprowadzeniu czynności wymienionych w art. 19 - określić wartość przychodu ze zbycia akcji na podstawie ich wartości rynkowej (co do zasady - wartości odpowiadającej bieżącemu kursowi tych akcji), a nie ceny określonej w umowie. W konsekwencji, dochód podlegający opodatkowaniu wzrośnie, a pozorne "oszczędności podatkowe" spowodują konieczność zapłacenia należnego podatku dochodowego, a także odsetek za zwłokę.
Również inwestorzy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych są narażeni na niebezpieczeństwa mogące wynikać z zawierania pozasesyjnych transakcji pakietowych po cenach znacząco odbiegających od bieżących kursów akcji. W odniesieniu do takich transakcji zastosowanie mają przepisy art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, odpowiadającego art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Szczególne zainteresowanie organów podatkowych mogą budzić transakcje dokonywane pomiędzy podmiotami powiązanymi - przy czym należy przez to rozumieć zarówno powiązania o charakterze kapitałowym, osobowym, jak i rodzinnym. W takich przypadkach organy podatkowe dysponują szerokim wachlarzem uprawnień pozwalających na określenie dochodu stron transakcji, wynikających odpowiednio z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 25a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
