Zalety FoF: ograniczenie ryzyka i prostota

W ostatnich dwóch latach na rynku funduszy inwestycyjnych pojawiło się wiele innowacji finansowych, które rozszerzyły gamę produktów dostępnych polskim inwestorom. Do jednych z najciekawszych zaliczają się z pewnością fundusze funduszy (funds of funds - FoF)

Publikacja: 27.09.2006 09:28

Istota działalności FoF jest bardzo prosta - polega na lokowaniu przez fundusz inwestycyjny pozyskanych od inwestorów pieniędzy przede wszystkim w tytuły uczestnictwa innych funduszy inwestycyjnych (instytucji wspólnego inwestowania).

Dla początkujących

inwestorów

Fundusze funduszy poza zaletami typowymi dla wszystkich typów funduszy inwestycyjnych cechują się pewnymi specyficznymi korzyściami. Najważniejszą z nich jest niewątpliwie podwójna dywersyfikacja portfela inwestycyjnego. Inwestowanie w fundusz funduszy umożliwia bowiem nie tylko ograniczenie ryzyka inwestycyjnego nietrafnego doboru instrumentów finansowych, ale dodatkowo pozwala także na dywersyfikację ryzyka nietrafionego wyboru firmy zarządzającej aktywami (inwestujemy w tytuły uczestnictwa funduszy zarządzanych przez różnorodne firmy asset management).

Kolejną zaletą tej formy inwestowania jest prostota. Zamiast kupowania jednostek różnych funduszy - co wymaga dokładnego przeanalizowania bogatej oferty rynkowej, wyboru najlepszych funduszy i ciągłego ich monitorowania - wystarczy kupić jednostki uczestnictwa tylko jednego podmiotu, który inwestuje w tytuły uczestnictwa, np. kilkunastu różnych funduszy. Taki sposób wyraźnie upraszcza cały proces inwestycyjny i czyni go przyjaznym w szczególności dla początkujących inwestorów. Niektóre fundusze funduszy umożliwiają także swoim uczestnikom inwestowanie w fundusze przeznaczone przede wszystkim dla inwestorów instytucjonalnych, w których próg wejścia (minimalna początkowa wpłata) jest zazwyczaj określony na bardzo wysokim poziomie. Fundusze te stają się w ten sposób dostępne dla szerokiego grona klientów.

Inwestując w tytuły uczestnictwa funduszu funduszy trzeba się jednak liczyć także z pewnymi wadami takiego rozwiązania. Wśród nich najważniejszą jest z pewnością możliwość dublowania opłat. Kapitał, który inwestor wnosi do funduszu, przed rozpoczęciem inwestycji może być bowiem uszczuplony zarówno przez opłaty (manipulacyjną i za zarządzanie) ustalone przez fundusz funduszy, jak też pobierane przez fundusze, które znajdują się w jego portfelu. W tej sytuacji koszt uczestnictwa w FoF może okazać się wyższy niż wówczas, gdy inwestor sam wybiera do portfela poszczególne fundusze.

Lokowanie oszczędności w tytuły uczestnictwa funduszu funduszy można zatem polecić zwłaszcza początkującym inwestorom, którzy w ten sposób unikają konieczności samodzielnego wyboru wielu funduszy inwestycyjnych. Przy tej okazji należy jednak koniecznie zwrócić uwagę na koszty uczestnictwa, które mogą skutecznie ograniczyć atrakcyjność inwestycyjną tego instrumentu.

FoF na świecie i w Europie

Fundusze funduszy są jednymi z najbardziej dynamicznie rozwijających się obecnie wehikułów inwestycyjnych. Choć adresowane są zarówno do klientów indywidualnych, jak i instytucjonalnych, należy podkreślić, że zaliczają się one do jednych z najbardziej znaczących inwestorów instytucjonalnych na rynku private equity. Według danych firm Almeida Capital oraz AltAssets, w 2003 r. wartość aktywów zarządzanych przez 120 firm inwestycyjnych (liczba ta wzrosła ponaddziesięciokrotnie w minionych dwóch dekadach) sięgała około 130 mld USD. Blisko 2/3 tej sumy (84,5 mld USD) zainwestowane były globalnie (zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Europie), 22 proc. (26 mld USD) tylko w Stanach Zjednoczonych, a 13 proc. (17 mld USD) tylko w Europie.

Na Starym Kontynencie najwięcej funduszy funduszy działało w Szwajcarii (25 proc.), Wielkiej Brytanii (23 proc.), Niemczech (20 proc.), Francji (12 proc.) i Skandynawii (7 proc.). Są to przeważnie stosunkowo nieduże podmioty (38 proc. z nich to fundusze o kapitalizacji od 200 do 500 mln USD), jedynie 11 proc. to duże fundusze o kapitalizacji przekraczającej 500 mln USD.Na dominację inwestorów instytucjonalnych wśród najważniejszych dostarczycieli kapitału dla FoF wskazuje badanie przeprowadzone przez European Private Equity and Venture Capital Association. W 2002 roku najwięcej pieniędzy pozyskanych przez europejskie fundusze funduszy pochodziło z funduszy emerytalnych (26,6 proc.), 17,6 proc. z firm ubezpieczeniowych oraz 6,8 proc. z banków. Udział inwestorów korporacyjnych wyniósł 13,3 proc., natomiast indywidualnych inwestorów 11,4 proc. Aż 53 proc. pieniędzy, które trafiły w tym okresie do europejskich funduszy funduszy, pochodziło ze Starego Kontynentu (3,7 mld USD), podczas gdy udział Stanów Zjednoczonych wyniósł 29 proc.

Słabiej rozwija się natomiast rynek funduszy funduszy adresowanych głównie do inwestorów indywidualnych. Według danych European Fund and Asset Management Association, wartość aktywów ulokowanych w 1 084 otwartych funduszach funduszy (z wyjątkiem funduszy francuskich, luksemburskich, włoskich i szwajcarskich, które zostały uwzględnione wśród innych typów funduszy) na koniec I kwartału tego roku wynosiła 85,3 mld euro, co stanowiło zaledwie 1,54 proc. aktywów europejskich funduszy UCITS-owych (specjalnie utworzone portfele wspólnych inwestycji, przeznaczone wyłącznie do inwestowania aktywów pochodzących od inwestorów). Według tej statystyki najwięcej FoF działało w Austrii (436), Wielkiej Brytanii (208) i Niemczech (198). Natomiast największymi aktywami zarządzały fundusze funduszy zarejestrowane w Wielkiej Brytanii (33,4 mld euro), Austrii (16,7 mld euro) oraz Belgii (14,2 mld euro). Z kolei największe znaczenie w lokalnym rynku posiadały fundusze funduszy w Austrii (14,7 proc. rynku), Belgii (12,3 proc.) oraz na Słowacji (11,0 proc.).

Oferta krajowa

Obecnie w Polsce działa 20 funduszy i subfunduszy inwestujących w jednostki i tytuły uczestnictwa krajowych i zagranicznych funduszy inwestycyjnych i instytucji wspólnego inwestowania. Można je podzielić na dwie kategorie. Pierwsza obejmuje podmioty, które inwestują w wyselekcjonowane fundusze (krajowe lub zagraniczne) niezwiązane z grupą kapitałową TFI. Do tej grupy zaliczają się fundusze Skarbiec-Top Funduszy Stabilnych SFIO, Skarbiec-Top Funduszy Akcji SFIO oraz dziesięć subfunduszy (pięć denominowanych w euro i pięć w USD) wchodzących w skład Millennium Funduszy Zagranicznych SFIO (Konserwatywny, Stabilny Wzrostowy, Dynamiczny i Agresywny). W końcu czerwca fundusz Skarbiec-Top Funduszy Stabilnych posiadał w swoim portfelu jednostki czternastu funduszy zarządzanych przez osiem TFI (największy udział w aktywach miały KBC Papierów Dłużnych, BPH Obligacji i UniKorona Obligacje), natomiast Skarbiec-Top Funduszy Akcji ulokował swoje aktywa w jednostki funduszy ośmiu towarzystw (najwięcej w BPH Akcji, Skarbiec Akcji i DWS Akcji Plus). Subfundusze należące do Millennium Funduszy Zagranicznych ulokowały pieniądze w tytuły uczestnictwa kilkunastu luksemburskich i irlandzkich funduszy inwestycyjnych zarządzanych m.in. przez Merrill Lynch, UBS, Pimco, Parvest, JP Morgan Fleming, Pictet, Schroders, Credit Agricole, Putnam czy Goldman Sachs.

Drugą kategorię FoF stanowią fundusze inwestujące w tytuły uczestnictwa subfunduszy zagranicznych (głównie zarejestrowanych w Luksemburgu) zarządzane przez spółkę matkę asset management danego TFI. Do tej grupy można zaliczyć: ING FIO Zagranicznych Funduszy Dolarowych, ING FIO Zagranicznych Funduszy Euro, trzy subfundusze Superfund SFIO (Superfund A, Superfund B i Superfund C) oraz trzy subfundusze Pioneera Funduszy Globalnych SFIO (Dochodu i Wzrostu Rynku Chińskiego, Dochodu i Wzrostu Rynku Japońskiego oraz Dochodu i Wzrostu Regionu Pacyfiku). W portfelach funduszy ING występują tytuły uczestnictwa emitowane przez fundusze obligacji z rodziny ING Renta Fund, fundusze akcyjne z rodziny ING Invest Fund oraz fundusze rynku pieniężnego z rodziny ING Liquid Fund (wszystkie zarządzane są przez ING Investment Management). Subfundusze wchodzące w skład Superfund SFIO inwestują w fundusze bazowe typu managed futures (luksemburskie Quadriga Superfund Futures SICAV A/EUR, B/EUR i C/EUR), które z kolei lokują swoje aktywa w najbardziej płynne na świecie finansowe i towarowe kontrakty terminowe. Natomiast subfundusze Pioneera Funduszy Globalnych inwestują w tytuły uczestnictwa emitowane przez subfundusze akcyjne Greater China Equity, Japanese Equity, Pacific (ex. Japan) Equity oraz subfundusz papierów dłużnych Strategic Income należące do funduszu zagranicznego Pioneer Funds Luxemburg Investment Fund FCP.

Mimo stale rosnącej oferty, zainteresowanie polskich inwestorów funduszami funduszy jest jak dotychczas znikome. W końcu sierpnia ich aktywa netto wynosiły jedynie 715,7 mln zł (zdecydowanie największymi zarządzał Pioneer Dochodu i Wzrostu Rynku Chińskiego - 250,5 mln zł), co stanowiło zaledwie 0,87 proc. całkowitej sumy środków ulokowanych we wszystkich funduszach inwestycyjnych. Główną przyczyną tego stanu są przeciętne wyniki inwestycyjne, co nie pozwala im na razie konkurować z krajowymi funduszami (głównie akcyjnymi) oraz niewielka wiedza na ich temat.

Polacy co prawda dość chętnie korzystają z wszelkiego rodzaju nowinek inwestycyjnych. Wydaje się, że fundusze funduszy pozostaną jeszcze przez jakiś czas jedynie ciekawostką na polskim rynku funduszy. Wzrost zainteresowania tą formą lokowania oszczędności wśród przeciętnych inwestorów jest możliwy przede wszystkim pod warunkiem generowania przez te podmioty stóp zwrotu zdecydowanie wyższych od średniej dla danej kategorii inwestycyjnej w dłuższym okresie czasu. Z kolei bardziej doświadczeni inwestorzy mogą skorzystać z tej oferty pod warunkiem pojawienia się na rynku funduszy inwestujących w niedostępne bądź słabo reprezentowane do tej pory na naszym rynku klasy aktywów (np. fundusze akcji spółek azjatyckich czy południowoamerykańskich, fundusze sektorów wysokich technologii, fundusze obligacji typu high-yield, fundusze surowcowe), dzięki czemu będą mogli lepiej zdywersyfikować swój portfel inwestycyjny.

Tomasz Miziołek

autor jest adiunktem w Katedrze

Międzynarodowych Stosunków

Gospodarczych Uniwersytetu Łódzkiego

Gospodarka
Sztuczna inteligencja nie ma dziś potencjału rewolucyjnego
Gospodarka
Ludwik Sobolewski rusza z funduszem odbudowy Ukrainy
Gospodarka
„W 2024 r. surowce podrożeją. Zwyżki napędzi ropa”
Gospodarka
Szef Fitch Ratings: zmiana rządu nie pociągnie w górę ratingu Polski
Gospodarka
Czy i kiedy RPP wróci do obniżek stóp?
Gospodarka
Złe i dobre wieści przed COP 28