Cała Europa musi oszczędzać

Zużycie energii elektrycznej w państwach członkowskich UE rośnie znacznie szybciej niż zużycie energii pierwotnej (surowców energetycznych). Komisja Europejska ma ambitny plan ogromnych oszczędności

Szybko rosnące zapotrzebowanie na energię jest jedną z głównych trosk współczesnych społeczeństw, w tym w szczególności Unii Europejskiej. Według dokumentów opublikowanych w ubiegłym roku przez Dyrektorat Generalny ds. Energetyki i Transportu Komisji Europejskiej, zużycie energii pierwotnej w 27 krajach Unii Europejskiej w 2030 r. wyniesie 1992 Mtoe (miliony ton równoważnika ropy naftowej) - to wzrost o 10,4 proc. w stosunku do zużycia w 2005 r.

Potencjalne

konsekwencje

Spodziewany wzrost zapotrzebowania na energię - w rezultacie wzrostu gospodarczego - w perspektywie kilkudziesięciu lat może spowodować wiele negatywnych konsekwencji:

- niekorzystne zmiany klimatyczne w wyniku znaczącego wzrostu poziomu zanieczyszczeń w atmosferze,

- degradację powierzchni ziemi w związku z eksploatacją paliw kopalnych,

- znaczący wzrost kosztów gospodarowania, wynikający z pogarszających się warunków wydobycia paliw kopalnych,

- wyczerpanie niektórych surowców wykorzystywanych jako paliwo energetyczne,

- przerwy w dostawach energii elektrycznej w przypadku niedostatecznych inwestycji w moce wytwórcze.

Moc wyzwań stoi przed UE

Zużycie energii elektrycznej w państwach członkowskich UE rośnie znacznie szybciej niż zużycie energii pierwotnej. Zgodnie z referencyjnym scenariuszem projekcji przedstawionych przez Komisję Europejską, wysokie tempo wzrostu (średnio o 2 proc. rocznie) może się utrzymać przez następne 20 lat. Po 2025 r. może nastąpić spowolnienie wzrostu (do około 1 proc. rocznie), niemniej tempo będzie wciąż wyższe niż w przypadku zużycia energii pierwotnej (patrz: wykres : zużycie energii elektrycznej w 27 krajach UE).

Dążenia Unii Europejskiej do racjonalizacji wytwarzania i zużycia energii elektrycznej znajdują wyraz przede wszystkim w nowych regulacjach, zaleceniach, działaniach promocyjnych i przeznaczaniu środków finansowych na projekty, które poprawiają efektywność wykorzystania energii.

W dalszej części artykułu zostaną szerzej omówione działania regulacyjne odnoszące się do rynku energii elektrycznej. Przedtem należy jednak sprecyzować, co należy rozumieć przez racjonalne wytwarzanie i zużycie energii elektrycznej?

Podstawowe elementy to:

- wysoka sprawność przemiany energii pierwotnej (paliw energetycznych) w energię finalną,

- minimalna emisja zanieczyszczeń powstałych w procesie wytwarzania do otoczenia (zwłaszcza emisja pyłów i gazów do powietrza),

- minimalny poziom strat w przesyle i dystrybucji energii elektrycznej,

- oszczędność w zużyciu energii elektrycznej przez odbiorców końcowych, wynikająca z wykorzystywania energooszczędnych urządzeń oraz z odpowiednich zachowań odbiorców.

Zmiany w polskich

regulacjach

Dwie dyrektywy nie zostały jeszcze wdrożone do polskiego systemu prawnego. To Dyrektywa 2002/91/WE, której transpozycja powinna nastąpić do 4 stycznia 2006 r. (jest możliwość przesunięcia terminu wdrożenia niektórych postanowień tej dyrektywy o trzy lata), oraz Dyrektywa 2006/32/WE, której główne postanowienia powinny zostać wdrożone do prawa krajowego do 17 maja 2008 r. (termin wdrożenia niektórych postanowień tej dyrektywy minął 17 maja 2006 r.).

Dyrektywa 2002/91/WE nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia minimalnych wymogów charakterystyki energetycznej budynków (głównie nowo wznoszonych) oraz stosowania świadectw charakterystyki energetycznej, powszechnie zwanych "certyfikatami energetycznymi". Działania te mają się przyczynić do uzyskania oszczędności w zużyciu energii, w tym energii elektrycznej. Skutkiem wdrożenia tej dyrektywy powinno być również zastępowanie konwencjonalnych źródeł energii wykorzystywanej w budynkach mieszkalnych i biurowcach rozproszonymi źródłami odnawialnymi.Z punktu widzenia sektora elektroenergetycznego, szczególne znaczenie będzie miała w przyszłości Dyrektywa 2006/32/WE, której celem jest poprawa efektywności końcowego wykorzystania energii. Przede wszystkim dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek ustalenia i osiągnięcia krajowego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii. Krajowy cel indykatywny będzie stanowił stałą wielkość, wyznaczoną jako 9 proc. średniego rocznego zużycia energii finalnej w danym państwie w ciągu ostatnich 5 lat poprzedzających wdrożenie dyrektywy. Krajowy cel indykatywny powinien zostać osiągnięty w ciągu 9 lat od wdrożenia dyrektywy poprzez zastosowanie środków poprawiających efektywność. Państwa członkowskie są zobowiązane do opracowania i przedłożenia Komisji Europejskiej trzech programów poprawy efektywności energetycznej (EEAP - skrót od angielskiego wyrażenia Energy Efficiency Action Plan), określających działania na okresy trzyletnie. Pierwszy program powinien zostać przedłożony Komisji do 30 czerwca 2007 r., kolejny - do 30 czerwca 2011 r., ostatni - do 30 czerwca 2014 r.

Zgodnie z Dyrektywą 2006/32/WE, państwa członkowskie są również zobowiązane do wprowadzenia określonych wymagań, które będą musieli spełnić dystrybutorzy i detaliczni sprzedawcy energii, bądź do wprowadzenia rynkowych instrumentów promowania efektywności energetycznej (np. tzw. białych certyfikatów, czyli zbywalnych dokumentów poświadczających wdrożenie rozwiązania, które spowodowało poprawę efektywności energetycznej). Oba podejścia mogą być również stosowane jednocześnie. Zestaw wymogów, które państwo członkowskie może nałożyć na przedsiębiorstwa dystrybucyjne i detalicznych sprzedawców energii, obejmuje:

- konieczność zapewnienia odbiorcom końcowym (bezpośrednio lub za pośrednictwem innych podmiotów) oferty usług energetycznych i/lub

- konieczność zapewnienia odbiorcom końcowym (bezpośrednio lub za pośrednictwem innych podmiotów) dostępności audytów energetycznych, czyli badań w zakresie możliwości obniżenia zużycia energii i/lub

- konieczność wnoszenia wkładu do funduszów i mechanizmów finansowania programów poprawy efektywności.

Niezależnie od obowiązkowych form działań na rzecz poprawy efektywności końcowego zużycia energii, państwa członkowskie mogą, a nawet powinny stosować inne, dowolnie wybrane środki. Przykłady takich środków zawarte są w załączniku do dyrektywy.

Po trzech latach stosowania dyrektywy, Komisja Europejska oceni postępy poprawy efektywności energetycznej. Skutkiem może być decyzja o przedstawieniu projektu dyrektywy o wdrożeniu obowiązkowego systemu "białych certyfikatów".

Czy to jednak wystarczy?

Działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii pierwotnej i finalnej są - w ocenie samej Komisji Europejskiej - niewystarczające. Zapowiedź bardziej radykalnych zmian zawiera ambitny "Plan działań na rzecz efektywności energetycznej" (oryginalny tytuł angielski: "Action plan for energy efficiency") ogłoszony w październiku zeszłego roku. Plan ten stał się później częścią propozycji Komisji Europejskiej w zakresie unijnej strategii energetycznej, ogłoszonych 10 stycznia bieżącego roku.

W "Planie działań na rzecz efektywności energetycznej" określono ogólny cel racjonalizacji zużycia energii, którym jest osiągnięcie w 2020 r. oszczędności w zużyciu energii pierwotnej na poziomie 20 proc. zużycia przewidywanego w tym roku zgodnie ze scenariuszem referencyjnym. Dokument ten określa też zestaw działań, które Komisja zamierza podjąć, dążąc do osiągnięcia wyznaczonego celu.

Warto zaznaczyć, że osiągnięcie oszczędności na poziomie 20 proc. w 2020 r. oznaczałoby nie tylko powstrzymanie wzrostu zużycia energii pierwotnej, lecz wręcz obniżenie jego wielkości do poziomu niższego niż zanotowanych w 1990 r. Komisja Europejska przyznaje, że wyznaczyła bardzo ambitny cel, jednak uważa go za osiągalny.

Autorka jest konsultantem w Dziale

Doradztwa Finansowego

Pric