Gospodarka - jednak mała naprzód

Makrotydzień

Emerytury i renty po nowemu. Sejm uchwalił ustawę reformującą dotychczasowy system ZUS-owski i wprowadzającą w życie nowe zasady emerytalne. Wiek emerytalny dla kobiet będzie wynosił 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Osoby między 30 a 50 rokiem życia mogą wybierać między zmodyfikowanym systemem ZUS-owskim a nowym systemem, w którym część składki będzie przekazywana do otwartych funduszy emerytalnych. Osoby po piećdziesiątce pozostają w "starym" systemie, a przed trzydziestką - obowiązkowo wchodzą do nowego systemu.

Reforma systemu będzie kosztowna. Głównie chodzi o dofinansowanie ZUS. Rząd zaplanował, że środki na ten cel będą pochodzić z prywatyzacji. W przyszłym roku planuje się przeznaczyć 4 mld zł. Ale nie będzie to wydatek jednorazowy. Niektórzy posłowie wyrazili obawę, że wielość celów, ciążących na majątku prywatyzacyjnym, może okazać się niebezpieczna dla reformy emerytalnej. Wskazywali, że należałoby zrezygnować z obietnic powszechnego uwłaszczenia. Premier zapewniał, że starczy na wszystko. Trudno powiedzieć, skąd ta pewność, skoro są problemy z policzeniem i ze zbilansowaniem majątku. A mnożące się projekty powszechnego uwłaszczenia obiecują obywatelom krotności średnich wynagrodzeń. Raczej jednak nie starczy na wszystko.

Słabnie tempo wzrostu. Produkcja przemysłowa w październiku była niższa niż we wrześniu i po raz pierwszy od kilku lat niższa niż w tym samym okresie poprzedniego roku. Wzrost PKB w I kwartale wyniósł 6,5 proc., a II kwartale 5,3 proc. GUS nie wyliczył jeszcze wzrostu w III kwartale, ale według szacunków Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, PBK był w tym czasie o 4,6 proc. większy niż rok temu. Obniżyły się wskaźniki obrazujące kształtowanie się popytu wewnętrznego. W ciągu dziesięciu miesięcy dynamika kredytów wyniosła 25 proc., podczas gdy rok temu 44 proc. Płace realne wzrosły o 4,7 proc., a przed rokiem o 6,7 proc.

Spowolnienie jest efektem polityki chłodzenia koniunktury i kryzysu finansowego w Rosji. Chłodzenie doprowadziło do zmniejszenia się popytu wewnętrznego. Z powodu kryzysu na rynkach wschodnich spadło zapotrzebowanie na polskie towary. Oba spadki nałożyły się na siebie. Dziś można mieć wątpliwości, czy popytu krajowego nie tłumiono zbyt radykalnie.

Gorsze wskaźniki w regionie. Według raportu EBOiR, rok 1997 był pomyślny dla krajów Europy Środkowowschodniej. Całość regionu odnotowała wzrost PKB średnio o 2 proc. W Rosji tempo wzrostu wyniosło 0,8 proc. W tym roku tendencja zmieniła się - kraje regionu odnotują spowolnienie wzrostu średnio o 3 proc. Na minusie będą: Czechy (-0,1 proc.), Rumunia (-5 proc.), Mołdawia (-2 proc.), Rosja (-5 proc.). EBOiR pochwalił Europę Wschodnią za sukcesy w walce z inflacją (najwyższą będzie miała Rosja - 150 proc., a najniższą Mołdawia - 1,4 proc.).

Polska na tle regionu wypada korzystnie. Najbardziej może niepokoić deficyt handlu zagranicznego i deficyt obrotów bieżących bilansu płatniczego, który analitycy EBOiR szacują nam w tym roku na 4,5 proc. PKB. Jednak wskaźniki makroekonomiczne nie mówią wszystkiego. W 1997 r. Rosja odnotowała niezłe wyniki. Inflacja była tam niższa niż w Polsce. W końcu jednak dały o sobie znać opóźnienia w rzeczywistym reformowaniu struktur i instytucji. Dla wszystkich krajów przechodzących transformację, w tym dla Polski, przykład Rosji powinien być przestrogą.

Pogłębia się deficyt handlu. Po dziesięciu miesiącach deficyt obrotów handlowych z zagranicą wyniósł 14 mld dol., podczas gdy przed rokiem 11,4 mld dol. Tempo wzrostu importu było prawie dwukrotnie wyższe niż eksportu (11,4 proc. wobec 6,3 proc.). W październiku wartość eksportu spadła o 7,3 proc. w porównaniu z takim samym okresem ubiegłego roku. Zwykle wartość eksportu w porównaniach z ubiegłym rokiem była wyższa.

Wszystkiego nie da się wytłumaczyć kryzysem w Rosji, choć jego negatywny wpływ na bilans nie budzi wątpliwości. Polskie firmy były i są mało konkurencyjne, zwłaszcza na wymagających rynkae lobby, byłoby tylko pozornym rozwiązaniem problemu, podobnie jak zwracanie cudzoziemcom robiącym zakupy w Polsce podatku VAT. Symptomatyczne jest to, że zagraniczne inwestycje bezpośrednie, o które zabiegamy, są wysoce importochłonne. Na przykład deficyt obrotów z Koreą, wynoszący obecnie ok. 850 mln dol., jest w dużej części efektem działalności Daewoo na polskim rynku.

MAŁGORZATA POKOJSKA