Obraz prywatyzacji
Obecnie w rejestrze przedsiębiorstw państwowych figuruje 2906 firm. Dlaznakomitej większości organem założycielskim są wojewodowie. W bezpośredniej gestii ministra skarbu znajduje się 78 przedsiębiorstw. Wojewodowie prywatyzują podległe sobie zakłady drogą bezpośrednią, czyli bez uprzedniego przekształcenia w spółki. Do 2001 r. planuje się w ten sposób sprywatyzować ok. 1400firm państwowych.
W gestii wojewodów są na ogół niewielkie zakłady, których prywatyzacja nie budzi takich emocji, jak prywatyzacja sztandarowych przedsiębiorstw, prowadzona przez Ministerstwo Skarbu. Wojewodowie przesyłają wnioski prywatyzacyjne do zatwierdzenia temu resortowi. Po uzyskaniu zgody finalizują cały proces i podpisują w imieniu Skarbu Państwa umowy z inwestorami.Najszersza drogaDrogą bezpośrednią prywatyzuje się znacznie więcej firm niż pośrednią (prywatyzacja kapitałowa spółek). Od 1990 r. do końca ub.r. w ten sposób znaleziono właściciela dla 1573 przedsiębiorstw. Do tego trzeba dodać 752 firmy, które zlikwidowano nie w celu prywatyzacji, lecz z powodu złej sytuacji ekonomicznej (ich majątek znalazł nabywców.) Dla porównania: w tym samym czasie sprywatyzowano metodą pośrednią 244 spółki.W ub.r. ministerstwo zaakceptowało 136 wniosków o prywatyzację bezpośrednią. W I kwartale br. - 32. W departamencie prywatyzacji bezpośredniej i delegatur analizowane jest dalsze 78 wniosków.Wśród przedsiębiorstw zaakceptowanych w ub.r. do prywatyzacji bezpośredniej przeważała drobnica. Jednak były również stosunkowo duże firmy, jak Polfa w Łyszkowicach, Cefarm w Bydgoszczy, Elektromontaż 1 i 2 w Krakowie, łódzki Herbapol czy Opolskie Kopalnie Surowców Mineralnych.Leasing najpopularniejszyZe 136 ubiegłorocznych wniosków 27 dotyczyło sprzedaży, 24 wniesienia do spółki i aż 85 oddania majątku w odpłatne korzystanie spółkom pracowniczym (leasing pracowniczy).Sprzedaż przedsiębiorstw, w tym tzw. szybka sprzedaż, ma najczęściej charakter ratunkowy. Gdyby nie szybkie znalezienie inwestora, przedsiębiorstwa te czekałaby likwidacja z powodu złego stanu finansowego, a może nawet upadłość.Wniesienie do spółki jest - zdaniem specjalistów - najkorzystniejszą formą prywatyzacji dla firm, które pilnie potrzebują kapitału. Pieniądze inwestora pozostają bowiem w nowo powstałej spółce. Tą drogą mogą być prywatyzowane również duże zakłady. I takie przypadki miały już miejsce - przykładem jest żerańska FSO. Ścieżka ta jest jednak stosunkowo mało wykorzystywana.Najpopularniejszy wśród załóg jest nadal leasing pracowniczy. Obecnie działa ok. 1200 spółek odpłatnie korzystających z mienia Skarbu Państwa. Specjaliści byli wobec nich sceptyczni. Spółki obciążone są spłatą rat, a poza tym obawiano się, że pracownicy ustalą zbyt wysokie wynagrodzenia i "przejedzą" nadwyżki. Doświadczenie pokazuje, że jest inaczej. Z badań Instytutu Studiów Politycznych PAN wynika, że spółki pracownicze radzą sobie lepiej niż przedsiębiorstwa objęte programem NFI.Likwidacje i upadłościFirmy znajdujące się w zdecydowanie złej kondycji są likwidowane na mocy ustawy o przedsiębiorstwie państwowym. W ub.r. ministerstwo zaakceptowało 44 wnioski nadesłane przez wojewodów, a w I kwartale br. - 9. Przewiduje się, że w br. wojewodowie wniosą o likwidację 50 firm.Liczba wniosków o likwidację maleje z roku na rok, co trzeba ocenić pozytywnie. Likwidacje często kończą się upadłością. W ciągu 9 lat resort wyraził zgodę na 1583 likwidacje, które zakończono w 752 przedsiębiorstwach, natomiast w 575 wszczęto postępowania upadłościowe. W sumie procesy upadłościowe prowadzono dotychczas w 1465 państwowych firmach.Specjaliści uważają, że prywatyzacja bezpośrednia ma już najpłodniejsze lata za sobą. Jednak co najmniej połowa istniejących państwowych firm powinna zostać szybko sprywatyzowana właśnie tą drogą. Resztę czekają: likwidacje, upadłości lub komunalizacja. Według założeń średniookresowej strategii, którą w zeszły poniedziałek przyjął KERM, do 2005 r. sektor prywatny ma wytwarzać 90% PKB.Od bezpośredniej do giełdyPrywatyzacja bezpośrednia była początkiem drogi dla 16 spółek giełdowych. Oto one: Chemiskór, Mostostal Zabrze Holding, Mostostal Siedlce, Mostostal Gdańsk, Relpol, Łódzka Drukarnia Akcydensowa, Indykpol, Jutrzenka, Elektromontaż-Export, Prochem, Espebepe Holding, Wawel, Boryszew-Erg, Apator, Budopol Wrocław, Gdańskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych.
MAŁGORZATA POKOJSKA
