Rynek papierów wartościowych
Największym segmentem jest rynek krótko, średnio i długoterminowych papierów dłużnych. Rynek papierów krótkoterminowych w końcu listopada 2000 roku miał wielkość około 55 mld zł i składał się przede wszystkim z bonów NBP i bonów skarbowych, a także z krótkoterminowych papierów przedsiębiorstw i banków. Rynek papierów średnio i długoterminowych to przede wszystkim rynek obligacji skarbowych.
Zadłużenie Skarbu Państwa z tytułu emisji obligacji będących przedmiotem wtórnego obrotu osiągnęło w końcu października 2000 roku poziom około 90 mld zł1. Znacznie mniejszy jest rynek średnio i długoterminowych obligacji przedsiębiorstw, banków i jednostek samorządu, gdyż w listopadzie 2000 roku liczył on nieco ponad 3 mld zł2.Drugim co do wielkości segmentem rynku kapitałowego jest publiczny rynek papierów udziałowych. Składa się on przede wszystkim z akcji spółek notowanych na GPW oraz na CeTO. Na GPW, pod koniec listopada ub.r., notowane były 224 spółki, których kapitalizacja (bez NFI) wynosiła około 115 mld zł. Natomiast na CeTO, w okresie tym, notowane były akcje 21 spółek, których kapitalizacja wynosiła wówczas około 0,38 mld zł.Z szacunków wynika, że rynek aktywnych papierów dłużnych ma wielkość około 150 mld zł, a publiczny rynek papierów udziałowych, w zależności od poziomu notowań, około 120?140 mld zł. W sumie daje to w przybliżeniu 270-290 mld zł. Czy to dużo, czy mało? Dla porównania, w końcu listopada 2000 roku zobowiązania systemu bankowego wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych wynosiły blisko 260 mld zł3, a wartość produktu krajowego brutto w 2000 roku szacowano na około 700 mld zł. Tak więc, wielkość całego krajowego rynku papierów wartościowych jest porównywalna z wielkością depozytów systemu bankowego i stanowi około 40% PKB. W porównaniu z krajami zachodnimi relatywna wielkość krajowego rynku kapitałowego jest więc nieco mniejsza.Miejscem obrotu dłużnymi papierami wartościowymi jest przede wszystkim rynek międzybankowy, który ma charakter hurtowy, oraz rynki GPW i CeTO, o charakterze detalicznym. Przykładowo, w III kwartale 2000 roku wartość transakcji papierami dłużnymi na rynku międzybankowym wynosiła 78 mld zł, a na GPW i CeTO ? 0,6 mld zł. Na rynku publicznym, poza obligacjami skarbowymi, notowane są także obligacje dwóch spółek oraz jednej gminy.Obrót instrumentami udziałowymi koncentrował się na GPW oraz na CeTO, i w trzech pierwszych kwartałach 2000 roku miał wartość około 102,5 mld zł, z czego ponad 99% przypadło na obrót akcjami na GPW4. Różnica pomiędzy giełdą i rynkiem pozagiełdowym widoczna jest również przy porównywaniu kapitalizacji, czy liczby spółek notowanych na tych rynkach. Ostatnie zmiany legislacyjne powinny przyczynić się do rozwoju rynku pozagiełdowego poprzez przyciągnięcie na ten rynek małych i średnich przedsiębiorstw.Kolejnym elementem rynku papierów wartościowych jest obrót instrumentami pochodnymi. Rynek publiczny tych instrumentów jest organizowany na GPW i na CeTO, natomiast rynek niepubliczny to przede wszystkim rynek międzybankowy, a ponadto giełdy towarowe, w tym w szczególności Warszawska i Poznańska Giełda Towarowa oraz Polska Giełda Finansowa. Przykładowo, w listopadzie 2000 roku na GPW obracano kontraktami terminowymi na indeks WIG20 i TechWIG, kontraktami terminowymi na kursy walut oraz warrantami na indeksy i akcje spółek. Obrót na GPW wymienionymi instrumentami wynosił w tym okresie łącznie około 7,6 mld zł (w tym 6,6 mld zł przypadło na obroty najpopularniejszymi kontraktami na indeks WIG20). Na koniec listopada 2000 roku, w kontraktach terminowych było otwartych ponad 14 tys. pozycji. Na CeTO notowano między innymi warranty na kursy walut oraz na akcje niektórych spółek. Miesięczna wartość obrotów za październik wyniosła blisko 2 mln zł. Natomiast na rynku międzybankowym obraca się opcjami i kontraktami terminowymi na waluty i stopy procentowe oraz kontraktami wymiany (swaps). Dzienne obroty na tym rynku analitycy szacują na wielkości rzędu 1 mld zł.
Jarosław ParczewskiAutor jest pracownikiem Komisji Papierów Wartościowych i GiełdPoglądy i opinie wyrażone w tekście są poglądami i opiniami autora, i niekoniecznie są zbieżne ze stanowiskiem Komisji. 1 Dane z publikacji Ministerstwa Finansów.2 Dane z publikacji Środkowoeuropejskiego Centrum Ratingu i Analiz.3 Dane z publikacji Narodowego Banku Polskiego.4 Dane z publikacji Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie i Centralnej Tabeli Ofert.
