Poprawa działania systemu informatycznego ZUS z jednej strony powoduje znaczące zwiększenie sumy składek przekazywanych funduszom emerytalnym, z drugiej pogarsza sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Szefowie ZUS przeprowadzają więc kontrolę kont płatników, która umożliwi egzekucję zaległych składek.
System informatyczny ZUS identyfikuje obecnie ponad 91 tys. dokumentów dziennie. Tylko w minionym tygodniu do OFE przekazanych zostało 38 mln zł, a więc o ponad połowę więcej niż poprzednio. W tym tygodniu do funduszy emerytalnych przekazywanych jest dziennie ponad 10 mln zł. Ogółem do OFE przekazano składkę za 1,3 mln członków, czyli ponad 120 mln zł. Prawdopodobnie stanowi to około 24% zaległości wobec funduszy.Zgodnie z nowym harmonogramem, do września dziennie system powinien przetwarzać dokumenty około 300 tys. członków OFE (bieżące przetwarzanie dokumentów nie powinno prowadzić do wzrostu liczby dokumentów nie przetworzonych na potrzeby OFE w ciągu miesiąca). W październiku wydajność dzienna powinna wzrosnąć do 400 tys., a w listopadzie do 800 tys. Weryfikowana jest baza osób zgłoszonych do ubezpieczenia oraz baza płatników. Paradoksalnie, coraz sprawniejsze działanie systemu informatycznego ZUS pogarsza sytuację finansową Zakładu.- Ponieważ nasilają się zwolnienia grupowe (w tym roku objęły już 80 tys. osób), spodziewamy się, że przypis składki będzie mniejszy niż zakładaliśmy. Chociaż zalegamy z przekazywaniem składek do OFE, wykorzystaliśmy już 59% z 9,6 mld zł dotacji uzupełniającej dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznanej na ten rok - twierdzi Ireneusz Fąfara, wiceprezes ZUS-u, odpowiedzialny za finanse.Uzyskując większą możliwość analizowania stanu kont płatników, Zakład zyskuje również możliwość identyfikacji swoich dłużników.- W przyszłym tygodniu stworzona zostanie lista 5 tys. największych firm, które nie płacą składek na ubezpieczenia społeczne. Po skontrolowaniu dłużników rozpoczniemy egzekucję wierzytelności - zapowiada Ireneusz Fąfara.Z szacunków ZUS wynika, że ściągalność składki w tym roku wynosi nieco ponad 96%, a więc o blisko 3 punkty procentowe mniej, niż zakładano w tegorocznej ustawie budżetowej (98,9%). Wyrywkowe badania płatników wskazują, że w tym roku największym dłużnikiem Zakładu są Polskie Koleje Państwowe, których zaległości sięgają ponad 1 mld zł. Zatem z powodu tylko tej jednej firmy ściągalność składki będzie o 1 punkt procentowy gorsza niż zakładano. Również górnictwo, w ubiegłych latach największy dłużnik ZUS, w pierwszym półroczu zapłaciło około 75% składek - przy czym największe zaległości tego sektora pojawiły się w połowie roku.Wiceprezes ZUS zapowiada, że oprócz egzekwowania należności Zakład będzie równpopełnieniu przestępstwa przez pracodawców, którzy nie przekazują składek. Ponieważ od stycznia, po ponownym ubruttowieniu płac, składki opłacane są w połowie z dochodu pracownika - pracodawcy, który nie przekazuje przynajmniej tej części składki, można postawić zarzut przywłaszczenia cudzego mienia.
Zakres możliwych do zastosowania sankcji i działań egzekucyjnych przez ZUS wobec płatników składek na ubezpieczenia społeczne:
l odsetki za zwłokę: 34% od składek nie opłaconych w terminie;l opłata dodatkowa: do 100% wartości składki za nieopłacenie składek lub opłacenie w zaniżonej wysokości;l grzywna: do 5 tys. zł m.in. za nieterminowe opłacenie składek, niezgłoszenie wymaganych ustawą danych lub zgłoszenie nieprawdziwych danych, mających wpływ na wymiar składki, utrudnianie kontroli;l egzekucja: poprzez urzędy skarbowe lub postępowanie sądowe z pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, świadczeń z ubezpieczenia społecznego, rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych, wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych, z ruchomości i z nieruchomości (ZUS ma prawo sprzedać zajętą nieruchomość dłużnika; jeżeli wierzytelność Zakładu zabezpieczona była hipotecznie, ZUS może dochodzić należności od właściciela nieruchomości, nawet jeżeli wierzytelność uległa przedawnieniu);l upadłość: jeżeli wszystkie inne metody ściągnięcia należności zawiodą, ZUS może doprowadzić do likwidacji i upadłości dłużnika;l odpowiedzialność osób trzecich: jeżeli egzekucja z majątku płatnika okaże się bezskuteczna w całości lub części, ZUS może dochodzić należności od osób wymienionych w ordynacji podatkowej;l wstrzymanie wydania paszportu: jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że wyjazd dłużnika za granicę uniemożliwi ściągnięcie należności;l zabezpieczenie na majątku dłużnika: należności z tytułu składek mogą być zabezpieczane na majątku dłużnika poprzez ustanowienie hipoteki ustawowej lub zastawu ustawowego;l wyłączenie z procedury zamówień publicznych: podmiot zalegający z zapłatą należności z tytułu składek jest wyłączony z postępowania o zamówienia publiczne;l zagrożenie odmową otrzymania kredytu bankowego: regulaminy bankowe wykluczają możliwość udzielenia kredytu bankowego podmiotowi zalegającemu z zapłatą składek;l przepisy karne: w przypadku najbardziej opornych dłużników ZUS może żądać ich ukarania na podstawie art. 218 kk (naruszenie praw pracownika) i art. 284 kk (przywłaszczenie mienia) karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności;l uprawnienia kontrolne: z wykonania obowiązków w zakresie zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, poprawności i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek, ustalenia uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacania i rozliczania tych świadczeń, poprawności i terminowości opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe.
Anna Garwolińska
