ABC indeksów CRB

Reuters-CRB Futures Index to najpopularniejszy wśród inwestorów wskaźnik cen towarów. Obejmuje notowania kontraktów terminowych na 17 różnych towarów.

Publikacja: 02.12.2004 07:20

Podstawowe kryteria wyboru składników indeksu to m.in. szerokie zastosowanie w przemyśle, wolny obrót na otwartym rynku, duży stopień standaryzacji (dzięki czemu można uzyskać jednolite i reprezentatywne ceny). Wskaźnik uwzględnia jedynie surowce oraz towary o niskim stopniu przetworzenia. Nie obejmuje natomiast produktów wysoko przetworzonych. Wynika to z dwóch powodów: po pierwsze, ich ceny zawierają w sobie większy udział kosztów stałych produkcji, co sprawia, że mogą z opóźnieniem reagować na zmianę warunków ekonomicznych. Po drugie, podstawowe surowce mają wszechstronne zastosowanie w gospodarce, a przez to bardziej wpływają na ceny innych produktów.

Ceny przyjęte do obliczania indeksu futures pochodzą z amerykańskich giełd terminowych. W skład indeksu wchodzi 6 grup towarów, m.in. paliwa (ropa naftowa, olej opałowy, gaz ziemny), dobra wykorzystywane w przemyśle ("Industrials": miedź i bawełna), czy wstępnie przetworzone artykuły spożywcze ("Softs": kakao, kawa, sok pomarańczowy, cukier).

Skoro indeks cen terminowych CRB uznawany jest za najważniejszy wskaźnik cen towarów, to nie mogłoby się obyć bez instrumentów finansowych na ten indeks. Faktycznie, już od 1986 r. na giełdzie New York Futures Exchange notowane są kontrakty terminowe na wskaźnik CRB. Wartość jednego kontraktu to indeks pomnożony przez 500 USD.

Ceny spot

Obok wskaźnika cen terminowych, CRB publikuje także indeks cen spot (CRB Spot Index). Notowania spot dotyczą nie transakcji terminowych, lecz dostaw natychmiastowych. Część z takich transakcji odbywa się na giełdach towarowych, jednak szacuje się, że zdecydowana większość handlu dokonuje się na rynku prywatnym. Mimo to przyjmuje się, że ceny giełdowe dobrze odzwierciedlają także przeciętny poziom cen w transakcjach między prywatnymi kontrahentami.

W skład wskaźnika wchodzą 22 towary. Podzielone są one na dwie podstawowe grupy: surowce przemysłowe (Raw Industrials - np. miedź, bawełna, kauczuk, stal, aluminium, cynk) i artykuły spożywcze (Foodstuffs, m.in. masło, kukurydza, bydło, cukier, pszenica). Dla tych podgrup liczone są odpowiednie subindeksy (Raw Industrials Sub-Index i Foodstuffs Sub-Index). Ponadto publikuje się subindeksy oparte na innej klasyfikacji towarów: Metals (miedź, ołów, stal, aluminium, cynk), Textiles (tekstylia, m.in. bawełna i wełna), Fats & Oils (tłuszcze i oleje, m.in. masło, olej sojowy), Livestock (inwentarz żywy, m.in. bydło, skóry).

Nie dają się porównać

Indeksy spot i futures nie są niestety porównywalne. Nie można więc szukać relacji takich jak między np. WIG20 a kontraktami terminowymi na ten indeks. Mimo że wskaźnik spot obejmuje więcej towarów, w tym np. stal czy cynk, to nie uwzględnia jednak tak ważnych surowców, jak ropa naftowa czy metale szlachetne. To właśnie znaczny wzrost cen tych towarów w ostatnim czasie spowodował, że CRB Futures Index rósł znacznie szybciej niż Spot Index.

Jak oblicza się indeksy

Indeksy CRB oparte są na tzw. średniej geometrycznej. Wskaźnik taki z cen "n" towarów to pierwiastek (stopnia "n") z iloczynu tych cen. Dlaczego średnia geometryczna a nie "zwykła" - arytmetyczna? Łatwo to zobrazować na przykładzie. Mamy 10 różnych towarów, 9 z nich ma taką samą cenę - 1 USD, zaś dziesiąty - cenę 100 USD. Średnia arytmetyczna (nazwijmy ją SA) to aż 10,9, natomiast geometryczna (SG) - 1,5849. Co się stanie z wartością tych wskaźników, gdy cena dziesiątego towaru wzrośnie o 10%, do 110 USD? SA wzrośnie o 9,2%, a GA ledwie o 1%. Z kolei jeśli cena "najdroższego" towaru pozostanie bez zmian, a ceny innych towarów wzrosną po 10%, to SA wzrośnie o 0,8%, a GA - już o 9%. Widać więc, że na wartość średniej geometrycznej każdy towar ma taki sam wpływ - bez względu na to, ile kosztuje.

Kiedy już CRB obliczy przeciętną cenę towarów, podstawia ją do następującego wzoru:

Indeks = (P/P0)×100×współczynnik korygujący, gdzie: P - średnia geometryczna aktualnych cen towarów,

P0 - średnia geometryczna cen towarów w dniu bazowym. Współczynnik korygujący konieczny jest ze względu na rewizje indeksów od momentu ich powstania. Rokiem bazowym dla indeksów jest 1967.

Bogata historia

Pierwszy indeks cen spot towarów zaczęło w USA obliczać jeszcze w 1934 r. rządowe Biuro Statystyki Pracy (BLS). Z czasem na popularności zyskał jednak konkurencyjny indeks cen terminowych publikowany od 1957 r. przez prywatną firmę Commodity Research Bureau Inc., która działalność rozpoczęła w 1933 r. jako serwis gromadzący statystyki dotyczące towarów (od 1939 r. wydaje obszerny Rocznik rynku towarowego - Commodity Year Book). CRB cieszyło się na tyle dużym zaufaniem inwestorów, że w 1981 r. rząd zdecydował się powierzyć tej firmie obliczanie także indeksu spot. Firma CRB - założona przez braci Jiler - kilka razy zmieniała właściciela. Należała m.in. do wydawnictwa finansowego Knight-Ridder. Od 2001 r. właścicielem jest Logical Systems - internetowy dostawca danych z rynku futures.

Inwestycje
Kamil Stolarski, Santander BM: Polskie akcje wciąż są nisko wyceniane
Inwestycje
Emil Łobodziński, BM PKO BP: Na giełdach nie dzieje się nic złego
Inwestycje
Niemiecki DAX wraca do walki o 18 000 pkt
Inwestycje
Uspokojenie nastrojów sprzyja korekcie spadkowej na rynku ropy naftowej
Inwestycje
Michał Stajniak, XTB: Kakao na ścieżce złota, szuka rekordów
Inwestycje
Łańcuch wartości i jego rola w badaniu istotności