Kręte ścieżki rozwoju polskiego rynku kapitałowego

Od Warszawskiej Giełdy Kupieckiej, przez stołeczną i lokalne giełdy pieniężne, aż do Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Historia polskich parkietów jest równie kręta i zawiła, jak losy całego kraju.

Publikacja: 26.05.2017 11:18

Kręte ścieżki rozwoju polskiego rynku kapitałowego

Foto: Fotorzepa/Robert Gardziński

PARKIET

12 maja 1817 r. otwarta została Warszawska Giełda Kupiecka – pierwszy oficjalny parkiet na ziemiach polskich. Utworzono ją na mocy „Postanowienia Księcia Namiestnika Królewskiego o zaprowadzeniu giełdy w Warszawie" z 12 kwietnia 1817 r.

Kształtowanie rynku kapitałowego

12 maja 1817 r. Otwarcie Warszawskiej Giełdy Kupieckiej w Pałacu Saskim. 23.10.1826 r. Na giełdzie p

12 maja 1817 r. Otwarcie Warszawskiej Giełdy Kupieckiej w Pałacu Saskim. 23.10.1826 r. Na giełdzie pojawiają sie pierwsze publiczne papiery wartościowe – listy zastawne Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.

Wikipedia

Pierwsza sesja rozpoczęła się w poniedziałek, w samo południe. Podobnie jak następne trwała godzinę. Transakcje obligatoryjnie zawierane były za pośrednictwem maklerów, co do których przedstawiano następujące wymagania: makler musiał mieć ukończone 24 lata, umieć czytać i pisać po polsku, przedstawić dowody, że co najmniej cztery lata pracował jako bankier lub kupiec, a następnie musiał złożyć przysięgę i wpłacić kaucję.

1828 r. Giełda przenosi się do siedziby nowo powołanego Banku Polskiego, który obejmuje nadzór nad g

1828 r. Giełda przenosi się do siedziby nowo powołanego Banku Polskiego, który obejmuje nadzór nad giełdą.

Archiwum

Początkowo zakres działalności giełdy warszawskiej, stanowiącej w istocie tylko część cechu kupieckiego, był bardzo ograniczony. Handlowano jedynie wekslami i walutami (niektóre źródła wspominają także o obligacjach). Prawdziwy rozwój rynku giełdowego rozpoczął się w 1872 r. dzięki staraniom Leopolda Kronenberga, ówczesnego Starszego Zgromadzenia Kupców. Powstała wtedy nowa ustawa, nadająca giełdzie szeroką autonomię. Giełda pieniężna oddzieliła się od towarowej, a w 1879 r. z tej ostatniej wyodrębniła się giełda zbożowa.

04.1840 r. Notowania pierwszych akcji Kolei Warszawsko- -Wiedeńskiej.

04.1840 r. Notowania pierwszych akcji Kolei Warszawsko- -Wiedeńskiej.

Archiwum

Leopold Kronenberg był też propagatorem wprowadzania na giełdę nowych spółek, m.in. utworzonego przez siebie Banku Handlowego w Warszawie, Warszawskiego Towarzystwa Ubezpieczeń, Warszawskiego Towarzystwa Fabryk Cukru czy Warszawskiego Towarzystwa Kopalń i Zakładów Hutniczych. Łącznie w latach 70. wprowadzono do obrotu akcje 16 spółek. Podobnie jak obecnie przed rozpoczęciem notowań publikowały one prospekt emisyjny (pierwszy prospekt Towarzystwa Akcyjnego Fabryki Mebli Giętych Wojciechów został opublikowany w 1894 r., choć obowiązek taki nałożyła dopiero ustawa w 1921 r.), a o ich wprowadzeniu do obrotu decydował Komitet Giełdowy.

1866 r. Powstaje giełda zbożowo- -towarowa we Lwowie. 1872 r. Giełda pieniężna oddzieliła się od tow

1866 r. Powstaje giełda zbożowo- -towarowa we Lwowie. 1872 r. Giełda pieniężna oddzieliła się od towarowej i działała jako Giełda Warszawska. 1.09.1877 r. Giełda Warszawska przenosi sie do własnego gmachu przy ul. Królewskiej 14.

Archiwum

W XIX wieku obok istnienia warszawskiej giełdy podejmowane były także próby utworzenia giełd w innych miastach późniejszej Polski, między innymi w Krakowie, we Lwowie, we Wrocławiu czy w Poznaniu.

Między wojnami: Warszawa i prowincja

1879 r. z giełdy towarowej wyodrębnia się giełda zbożowa. 1.01.1899 r. Powstaje Łódzka Giełda Pienię

1879 r. z giełdy towarowej wyodrębnia się giełda zbożowa. 1.01.1899 r. Powstaje Łódzka Giełda Pieniężna. 1914 r. Oficjalne zamknięcie Giełdy Warszawskiej. Mimo że giełda nie prowadziła notowań, transakcje były zawierane pomiędzy członkami Zgromadzenia Kupieckiego. 1919 r. powstaje Giełda Pieniężna we Lwowie. 08.1920 r. Oficjalna inauguracja działalności Poznańskiej Giełdy Pieniężnej. 1 stycznia 1921 r. Oficjalne reaktywowanie działalności Giełdy Pieniężnej w Warszawie.

Archiwum

Po wybuchu I wojny światowej – z dniem 2 sierpnia 1914 r. – prawnie wstrzymano wszelką działalność finansową na giełdach Królestwa Polskiego. Giełda warszawska zaprzestała swej działalności 4 sierpnia 1914 r., choć od początku stycznia 1916 r. odbywały się prywatne zebrania członków Komitetu Giełdowego. Komitet Gieł- dowy Łódzki działał przez cały okres I wojny światowej, choć po jej wybuchu zawieszono na giełdzie łódzkiej dział obrotów giełdowych. Łódzka giełda funkcjonowała wówczas w oparciu o ustawodawstwo rosyjskie.

1921 r. Powstaje Wileńska Giełda Pieniężna. 28.12.1924 r. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej

1921 r. Powstaje Wileńska Giełda Pieniężna. 28.12.1924 r. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o organizacji giełd. 1929 r. Powołanie przy Giełdzie Warszawskiej Izby Maklerskiej.

Archiwum

Warszawski parkiet został otwarty 12 stycznia 1921 r. W Łodzi zebrania giełdowe wznowiono 2 marca 1920 r. Tymczasem na ziemiach polskich zaczęły powstawać lokalne giełdy. W 1919 r. we Lwowie założona została giełda pieniężna pod pierwotną nazwą Ze- branie Instytucyj Finansowych i Prywatnych Firm Bankierskich. W sierpniu 1920 r. oficjalną działalność zapoczątkowała giełda w Poznaniu. Statut Wileńskiej Giełdy Pieniężnej został zatwierdzony przez Departament Skarbu 23 maja 1921 r.

1931 r. Powstaje Giełda Zbożowo-Towarowa w Katowicach. 1.09.1939 r. Zawieszenie notowań polskich gie

1931 r. Powstaje Giełda Zbożowo-Towarowa w Katowicach. 1.09.1939 r. Zawieszenie notowań polskich giełd. Giełda Warszawska funkcjonowała jednak do wybuchu Powstania Warszawskiego. 1945 r. Nieudana próba reaktywowania rynku kapitałowego.

Archiwum

Głównym polskim aktem prawnym, na podstawie którego działały giełdy pieniężne w okresie międzywojennym, było rozporządzenie prezydenta RP z 28 grudnia 1924 r. o organizacji giełd – pozwolenia na otwarcie giełd dawał minister skarbu w porozumieniu z ministrem przemysłu i handlu, nadzór nad giełdami pieniężnymi sprawował komisarz giełdowy, a koszty tego nadzoru ponosiły giełdy. Na giełdach handlowano: papierami wartościowymi, wekslami, czekami, przekazami, walutami, monetami i kruszcami. W handlu, podobnie jak przed I wojną, pośredniczyli maklerzy. Warunki działalności maklerów giełdowych w II RP regulowało rozporządzenie ministra skarbu oraz przemysłu i handlu z 25 sierpnia 1921 r. Kandydat na maklera, poza wymogiem niekaralności i bezwzględnej znajomości języka polskiego (w mowie i piśmie) oraz ograniczeniami wiekowymi (35–70 lat), musiał wykazać się odpowiednimi kwalifikacjami podczas składanego przed komisją egzaminu, a następnie złożyć przysięgę.

22.03.1991 r. Sejm uchwala Prawo o publicznym obrocie papierami wartościo- wymi i funduszach powiern

22.03.1991 r. Sejm uchwala Prawo o publicznym obrocie papierami wartościo- wymi i funduszach powierniczych. 16.04.1991 r. Pierwsza sesja Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

Archiwum

Ze względu na wartość kwot pieniężnych zgromadzonych w papierach wartościowych największe były giełdy warszawska, łódzka i krakowska, pod względem wartości obrotu – warszawska, poznańska i lwowska. Dominowała jednak Warszawska Giełda Pieniężna. Na pozostałe przypadało 20–30 proc. ogólnej sumy obrotów i były określane mianem giełd prowincjonalnych.

W Warszawie sesje – nazywane przed wojną godzinami zebrań giełdowych – były następują- ce: „w czasie zimowym dla giełdy papierów od godziny 12-ej do 13 m. 15, dla giełdy dewizowej od godziny 12 m. 45 do 13 m. 15; w czasie letnim giełda papierów miała zebrania od godz. 11 m. 45 do 13-ej, zaś giełda dewizowa od godz. 12 m. 30 do 13-ej. W soboty zebrania giełdy dewizowej były zawieszone, zaś giełda papierów odbywała się od godz. 11-ej do 12-ej".

Oprócz giełd pieniężnych w II Rzeczypospo- litej działało też 17 giełd towarowych: dziesięć zbożowo-towarowych i siedem specjalnych (np. lniarska, mięsne czy drzewna).

Długie powojenne odrodzenie

Z chwilą wybuchu II wojny światowej giełdy przestały działać, choć warszawska istniała do powstania warszawskiego. Po 1945 r. próbowano reaktywować rynek kapitałowy, ale nie był on elemen- tem gospodarki socjalistycznej. Dopiero po 1989 r. rozpoczęły się organizacyjno-prawne przy- gotowania do ponownego uru- chomienia rynku kapitałowego. W ciągu kilku miesięcy, dzięki po-mocy merytorycznej i finansowej Spółki Giełd Francuskich (Société de Bourses Françaises) i Centralnego Depozytu SICOVAM, opracowano szczegółowe procedury nowoczesnego obrotu giełdowego. 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. 12 kwietnia 1991 r. minister przekształceń własno- ściowych i minister finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Cztery dni później, 16 kwietnia, odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem siedmiu domów maklerskich, na której notowano akcje pięciu spółek. Wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1990 zł (2 tys. USD).

Dziś giełda to 485 spółek notowanych na głów- nym parkiecie i 404 na rynku alternatywnym – NewConnect. Obroty wyniosły w kwietniu 19,9 mld zł (ponad 5,1 mld USD). Dla przypomnienia – roczne obroty warszawskiej giełdy w 1938 r. to 549 mln zł (nieco ponad 100 mln USD).

200 lat – a może i więcej?

Według niektórych źródeł już w XIV wieku w Warszawie istniały giełdy. Biorąc pod uwagę, że pierwsza historyczna giełda papierów wartościowych powstała w Amsterdamie w 1611 r., może chodzić raczej o prywatne zgromadzenia, tzw. bractwa kupieckie. Natomiast pierwsze spółki akcyjne pojawiły się w Polsce w XVIII wieku. Za pierwszą uważana jest Kompania Manufaktur Wełnianych, powołana w 1766 r. W 1757 r. powstała w Warszawie pierwsza giełda pieniężna. Mówi się też o giełdzie w Gdańsku. Natomiast wydana w Warszawie 23 czerwca 1768 r. akcja wspomnianej Kompanii, o nominale 360 czerwonych złotych, uważana jest za pierwszy polski papier dywidendowy.

W tekście wykorzystano materiały z opracowań: Bogusław Piotr Marks, „Etyka maklera w świetle polskiego prawa giełdowego okresu 1921–1939"; Adam Kowol, „Historia polskich giełd pieniężnych"; książki Dariusza Tadeusza Dziuby, „Giełdy i ich archetypy na ziemiach polskich" wydawnictwa Difin 2006, oraz stron: www.krzysztofkopec.pl/podstrony/historia/gieldy. html; www.dsa.pl; www.gpw.pl

Finanse
Trudny spadek po GNB
Finanse
Roszady w rejestrze shortów
Finanse
ZBP: Kredyt „Mieszkanie na start” wcale nie taki atrakcyjny
Finanse
Sławomir Panasiuk zamienia KDPW na GPW
Finanse
WIG20 obchodzi 30 urodziny. W ostatnich latach przeżywał prawdziwą huśtawkę nastrojów
Finanse
Szansa na małą dywersyfikację oszczędności emerytalnych