Trója z minusem za wiedzę finansową

Średnio na 2,85 (w skali 1-5) ocenili swoją wiedzę finansową badani na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości i Fundacji GPW. Największe braki odczuwamy w zakresie cyberbezpieczeństwa, inwestowania i systemu podatkowego.

Wyniki tegorocznej, już siódmej edycji corocznego badania „Poziom wiedzy finansowej Polaków”, zostały zaprezentowane w przededniu VIII Kongresu Edukacji Finansowej i Przedsiębiorczości. Nie wypadamy w nim najlepiej.

Niski poziom wiedzy finansowej

Badani w większości deklarują, że ich poziom wiedzy z zakresu finansów i ekonomii, a więc m.in. zarządzania osobistymi finansami, korzystania z usług bankowych i znajomości zasad funkcjonowania gospodarki, jest bardzo i raczej mały (37 proc.) lub co najwyżej przeciętny (34 proc.). Tylko 4 proc. uważa, że posiada bardzo dużą wiedzę w tym zakresie, a 25 proc., że dużą.

Kluczowym obszarem, w którym odczuwamy braki wiedzy, jest cyberbezpieczeństwo– tak uważa 47 proc. badanych. Na kolejnych miejscach znalazły się inwestowanie (32 proc.) oraz system podatkowy (25 proc.). Badanie pokazało jednak, że za brakami w wiedzy idzie świadomość o potrzebie jej poszerzenia. 38 proc. badanych chciałoby pogłębić swoją wiedzę z zakresu cyberbezpieczeństwa, a 22 proc. w zakresie systemu podatkowego. Co ciekawe, pomimo tego, że inwestowanie zajmuje drugie miejsce, jeśli chodzi o braki w wiedzy, to tylko 20 proc. ankietowanych deklaruje chęć jej pogłębienia w tym zakresie, co zdaniem autorów badania może wynikać z przeświadczenia, że wiedza na ten temat jest trudna i wymaga znajomości innych zagadnień ekonomicznych.

-  W edukacji ekonomicznej cyberbezpieczeństwo jest jednym z tych obszarów, na które powinniśmy położyć szczególny nacisk. Tym bardziej, że Polacy chcą pogłębiać wiedzę w tym zakresie. Mimo wysiłków w zakresie ostrzegania i edukowania na temat zagrożeń związanych z oszustwami cyberprzestępców, mamy wiele przykładów klientów, którzy dają się zmanipulować i oszukać często w sposób bardzo naiwny – komentuje dr. Tadeusz Białek, prezes Związku Banków Polskich.

Analiza danych z poprzednich kilku edycji badania pokazuje jednak, że rok rocznie odsetek osób, które mają braki wiedzy i czują potrzebę jej pogłębienia w poszczególnych obszarach maleje. W przypadku cyberbezpieczeństwa jest to różnica na poziomie 6 pkt. proc. względem 2023 r. i aż 16 pkt. proc. w porównaniu do 2020 r. W przypadku inwestowania odsetek deklaracji o niedoborach w wiedzy zmalał o 13 pkt. proc. w porównaniu do 2023 r.

- W świetle powyższych danych jeszcze bardziej istotna staje się potrzeba kształtowania właściwych postaw ekonomicznych, a wyniki badania pokazują, że działania na rzecz edukacji finansowej i inicjatywy takie jak program „Bankowcy dla edukacji” czy Rok Edukacji Ekonomicznej są skuteczne, ale nadal potrzebne - uważa Waldemar Zbytek, prezes Warszawskiego Instytutu Bankowości.

WIB z nadzieją odnotował pojawienie się w szkołach ponadpodstawowych przedmiotu „biznes i zarządzanie”, którego wprowadzenie aktywnie wspierał. - Wierzę, że to dobry krok w kierunku poprawy wiedzy ekonomicznej przyszłych pokoleń i budowania bardziej świadomego finansowo i gospodarczo społeczeństwa - mówi prezes Zbytek.

Najczęściej wskazywanym przez badanych źródłem wiedzy ekonomicznej są blogi i portale internetowe – 59 proc. (częściej wskazywane przez młodszych badanych) i media  - 36 proc. Młodsi częściej wskazują też szkołę i uczelnię, starsi - instytucje finansowe.

Giełda nadal nie dla wszystkich

Badanie pokazało, że tylko 12 proc. badanych ocenia swoją wiedzę o giełdzie jako bardzo i raczej dużą. Dla zdecydowanej większości zrozumienie zasad funkcjonowania Giełdy Papierów Wartościowych wciąż stanowi wyzwanie – 55 proc. respondentów ocenia swoją wiedzę w tym zakresie jako bardzo i raczej małą. Zdaniem autorów badania jeśli zestawimy te dane z brakiem znajomości instrumentów GPW, to dochodzimy do sytuacji, w której w społeczeństwie pojawia się lęk przed inwestowaniem. Aż 70 proc. badanych nie wie czym są akcje, a jedynie o nich słyszało. Podobnie jest w przypadku obligacji (62 proc.). 3/4 ankietowanych nigdy nie słyszało o opcjach, a blisko 4/5 o kontraktach terminowych czy ETF. Blisko 90 proc. obce są certyfikaty inwestycyjne.

W tegorocznej edycji badania po raz pierwszy sprawdzono także w praktyce wiedzę na temat inwestowania na giełdzie. Badani odpowiedzieli poprawnie średnio na 1/3 z 8 pytań. 2 proc nie udzieliło żadnej poprawnej odpowiedzi, nie było też badanego z wynikiem 8/8.

Ponad 2/3 respondentów wśród przyczyn nieinwestowania na giełdzie wskazało obawę przed stratami. Dużą barierą jest też lęk przed ryzykiem (65 proc.) i brak wystarczającej wiedzy (45 proc.). Pytani o najważniejsze powody wyboru spółki, w którą chcieliby zainwestować badani wskazywali jej sytuację biznesową (91 proc.), możliwość uzyskania dywidendy (76 proc.) oraz opinię innych uczestników rynku (55 proc.). A spośród sposobów długookresowego oszczędzania na emeryturę respondenci najczęściej znają Pracownicze Plany Kapitałowe (36 proc.) oraz IKE (28 proc.).

Trzeba oszczędzać

Badani oceniają, że poprawa poziomu ich wiedzy ekonomicznej przyczyni się głównie do lepszych efektów w oszczędzaniu (39 proc.) i lepszego gospodarowania budżetem (37 proc.). Wydarzenia minionych lat, przede wszystkim pandemia oraz wysoka inflacja i drożyzna sprawiły, że 30 proc. respondentów przyznaje, że trzeba więcej myśleć o przyszłości. A jeśli mówimy o niej w kontekście finansowym, to najpilniejszą potrzebą jest regularne oszczędzanie na „czarną godzinę” – potwierdza to 61 proc. badanych. 1/3 z nich idzie o krok dalej i zwraca uwagę na konieczność ograniczenia wydatków i prowadzenia skromniejszego trybu życia.