KNF może zapukać do drzwi zarządzających ASI

Pojawiły się sygnały o nietrafionych inwestycjach ASI oraz roszczeniach inwestorów kierowanych przeciwko ZASI.

Eliza Gorzkowska, Radca Prawny, Kancelaria Matczuk Wieczorek i Wspólnicy

materiały prasowe

W ostatnim czasie wzrosło zainteresowanie KNF podmiotami wykonującymi działalność zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi (ZASI) na podstawie wpisu do rejestru zarządzających ASI (ta grupa ZASI nie została bowiem „doregulowana" na gruncie przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych). W związku z tym KNF w trybie nadzorczym weryfikuje działalność wybranych ZASI, wzywając je do złożenia odpowiednich dokumentów i wyjaśnień zapewniających zgodność wykonywanej przez nich działalności z przepisami prawa i dobrymi praktykami rynkowymi. Powoduje to konieczność większej rozwagi we wdrażaniu i utrzymaniu przez ZASI rejestrowych skutecznie działających systemów nadzoru zgodności działalności z prawem. Warto przy tym zwrócić uwagę, iż wśród ZASI rejestrowych panuje powszechne przekonanie, iż poza rocznymi obowiązkami sprawozdawczymi ww. podmioty – w odróżnieniu od ZASI wykonujących działalność na podstawie zezwolenia – nie mają innych obowiązków sprawozdawczo-informacyjnych. Tymczasem KNF posiada identyczne uprawnienia kontrolne i nadzorcze zarówno wobec ZASI licencyjnych, jak i ZASI rejestrowych. Uprawnienia te są analogiczne jak w przypadku towarzystw funduszy inwestycyjnych oraz zarządzanych przez nie funduszy.

Skąd się wzięło zainteresowanie nadzorcy rynkiem ZASI? Wpływać na to może wiele czynników. Po pierwsze, znaczna ich liczba – na 16.05.2022 r. wpisanych do rejestru było 304 ZASI przy jednym ZASI działającym na podstawie zezwolenia KNF. Po drugie, dynamiczny wzrost aktywów pod zarządzaniem ZASI: na koniec 2019 r. wynosiły 877,18 mln zł (według danych pochodzących z 96,5 proc. wszystkich ZASI zobligowanych do przesłania sprawozdania za 2019 r.), a w 2020 r. 2,2 mld zł (według danych pochodzących z 78,5 proc. wszystkich ZASI zobligowanych do przesłania sprawozdania za 2020 r.), co oznacza 2,5-krotny wzrost wartości aktywów. Za chwilę udostępnione zostaną dane za 2021 r. i przewiduje się jeszcze większą dynamikę wzrostu. Ponadto pojawiły się pierwsze sygnały rynkowe o nietrafionych inwestycjach ASI oraz roszczeniach inwestorów kierowanych przeciwko ZASI, a także identyfikuje się występowanie takich nieprawidłowości jak misseling praw uczestnictwa ASI czy ryzyko prowadzenia działalności quasi-bankowej.

Czego KNF może wymagać od ZASI? W ramach posiadanych uprawnień kontrolno-nadzorczych KNF może żądać od ZASI udokumentowania podejmowanych decyzji inwestycyjnych, a ponadto przedstawienia procedury wykorzystywania przez ASI mechanizmu dźwigni finansowej, procedury ustalania i monitorowania całkowitej wartości aktywów wchodzących w skład portfela inwestycyjnego ASI, procedury dotyczącej kategoryzacji klientów ASI, polityki (umowy) powierzania wykonywania czynności związanych z zarządzaniem ASI innym podmiotom, regulaminu reklamacji dla inwestorów ASI. W przypadku zaś ich nieprzedstawienia – zastosowania sankcji odpowiedniej do rodzaju i charakteru naruszeń.

Nierzadko też ZASI/ASI występują w strukturze grupy kapitałowej. W takim przypadku ZASI powinny posiadać m.in. regulamin organizacyjny wraz ze strukturą organizacyjną, regulamin zarządzania konfliktami interesów, regulamin postępowania z informacjami poufnymi i stanowiącymi tajemnicę zawodową, politykę dotyczącą sposobu zapobiegania praktykom, które mogłyby wpłynąć niekorzystnie na stabilność i integralność rynku finansowego oraz politykę wynagrodzeń.

Podkreślenia przy tym wymaga, iż wspomniane dokumenty powinny być ustalane i dostosowywane indywidualnie do zakresu i specyfiki działalności wykonywanej przez daną ASI, w ramach zapewnienia zgodności tych regulacji z przepisami prawa odnoszącymi się do ZASI i ASI.

Ponadto w ramach dobrych praktyk rynku finansowego konieczne jest wypełnianie przez ZASI/ASI obowiązku wynikającego z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR).

Z praktyki zapytań kierowanych przez KNF do ZASI wynika, że nadzorca domaga się także przedstawienia m.in.:

• struktury portfeli inwestycyjnych zarządzanych ASI w kontekście przyjętych regulacji wewnętrznych, takich jak: procedura wykorzystywania przez ASI mechanizmu dźwigni finansowej czy procedura ustalania i monitorowania całkowitej wartości aktywów wchodzących w skład portfela inwestycyjnego ASI,

• umów inwestycyjnych z inwestorami oraz procedury kategoryzacji klientów,

• opisu sposobu zbierania kapitału przez ASI, w tym np. w ramach crowdfundingu emisji obligacji czy tzw. weksli inwestycyjnych oraz

• zasobów organizacyjnych ZASI (struktury zatrudnienia i kosztów działalności).

Co grozi rejestrowemu ZASI ze strony KNF? Mając na względzie, że KNF ma możliwość nie tylko wstępu do pomieszczeń ZASI i przeprowadzenia kontroli w celu sprawdzenia, czy działalność ZASI i ASI jest zgodna z prawem, KNF posiada uprawnienie do żądania przedstawienia określonych dokumentów i informacji i w związku z tym może:

• nakazać zaprzestania wykonywania określonych działań, w tym ogłaszania informacji reklamowych wprowadzających w błąd lub nakazać ogłoszenia sprostowań,

• nakładać dotkliwe kary pieniężne (w tym zarówno na zewnętrznie zarządzającego ASI, jak i na członka zarządu ZASI), a także

• wykreślić ZASI z rejestru zarządzających ASI, co jest równoznaczne z zakończeniem wykonywanej działalności.

Zasadne wydaje się zatem podjęcie przez ZASI świadomych działań ograniczających ryzyko potencjalnych zagrożeń wynikających z działalności wykonywanej przez ZASI/ASI i w tym celu zapewnienie wdrożenia niezbędnych procedur i regulaminów, tak by ich działalność była zgodna z przepisami prawa i dobrymi praktykami rynkowymi.