Na rynku doszło do poważnego nadużycia. Dużo uczestników rynku straciło sporo pieniędzy – część już o tym wie, część zaś się dopiero dowie, a pośrednio straciliśmy wszyscy wskutek dalszego spadku zaufania przekładającego się na wzrost premii za ryzyko. Jak zwykle w takiej sytuacji regulator i nadzorca wymyślają, jak jeszcze zwiększyć regulacje i nadzór – bez głębszej refleksji, że nadużycia są często konsekwencją nadmiaru regulacji oraz niewłaściwego ich egzekwowania.
Jestem w sytuacji niekomfortowo-komfortowej. Z jednej strony bowiem dysponuję znacznie mniejszą niż nadzorca wiedzą o nadużyciach popełnionych przez poprzednie władze Getbacku, z drugiej jednak mogę na całą tę sytuację spoglądać z boku, chłodnym okiem, bez zaangażowania emocjonalnego i bez poczucia winy. Dlatego myślę, że moje przemyślenia mogą być warte uwagi.
Zacznijmy od (uproszczonej) diagnozy sytuacji – spółka publiczna manipulowała danymi finansowymi poprzez dokonywanie dziwnych operacji w posiadanych portfelach wierzytelności, przez co przekazywała inwestorom fałszywe dane w raportach okresowych. Dodatkowo emitent nie przekazywał informacji o stanie zadłużenia i opublikował fałszywy raport bieżący o rzekomym wsparciu finansowym poważnych instytucji. Jednocześnie wszystkie bezpieczniki, które powinny były zadziałać (rating, rekomendacje, audyt), całkowicie zawiodły.
Wśród tych bezpieczników nie wymieniłem regulacji i nadzoru, gdyż moim zdaniem w tych obszarach nikt nie zawiódł. Zadaniem systemu tworzenia i egzekwowania prawa nie jest to, żeby nikt nikogo nie zabił, ale to, aby w przypadku takiej sytuacji winny poniósł zasłużoną karę. Dlatego nie mam pretensji do KNF, że nie zapobiegła temu nadużyciu, będę miał natomiast pretensje, jeśli wobec winnych nie wyciągnie szybko odpowiednich konsekwencji.
Tymczasem sam nadzorca, zamiast się skoncentrować na tym najważniejszym zadaniu, zaczyna formułować propozycje zmian regulacji (choć jednocześnie dostrzega ryzyko przeregulowania). Medialnie wyglądają one ciekawie, ale – nawet gdyby zostały wdrożone – to i tak z prewencyjnego punktu widzenia będą wielokrotnie mniej efektywne niż przykładne ukaranie winnych. Pozornie wśród tych propozycji są takie, które miałyby zwiększyć efektywność egzekwowania regulacji, a mianowicie powołanie specjalnego zespołu prokuratorów. Ale tylko pozornie, gdyż w praktyce sposobem na podniesienie jakości egzekwowania prawa miało być... pominięcie prokuratorów. Od kilkudziesięciu lat pilnowanie porządku na rynku kapitałowym ewoluuje (nie tylko w Polsce, ale także na całym świecie) w kierunku sankcji administracyjnych, tak aby organ nadzoru, jako agenda państwa wyspecjalizowana w tym obszarze życia gospodarczego, sam mógł nakładać sankcje, bez konieczności angażowania „konwencjonalnego" systemu wymiaru sprawiedliwości w tak skomplikowane sprawy.
