500 Plus. Polskie rodziny oddają w PIT mniej niż otrzymują

Polska należy do nielicznych państw, w których przeciętna rodzina z dziećmi otrzymuje od państwa więcej niż oddaje w podatkach dochodowych. Rozszerzenie programu 500+ na każde dziecko jeszcze to wsparcie rodzin zwiększy.

oecd

Stopa podatku dochodowego netto, tzn. po uwzględnieniu wszelkich ulg i transferów socjalnych, dla statystycznej polskiej rodziny z dwójką dzieci jest ujemna, podczas gdy średnio w krajach z Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wynosi blisko 15 proc.

Na zjawisko to zwrócił uwagę niemiecki dziennik „Die Welt". Jego wyliczenia przywołał na Twitterze dr hab. Ryszard Szarfenberg z Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.

Według obliczeń „Die Welt", opierających się na danych OECD, stopa PIT w ujęciu netto dla rodziny z dwójką dzieci i jedną osobą pracującą wynosi w Polsce -5 proc. dochodów brutto. W żadnym innym spośród 16 krajów OECD, które dziennik wziął pod lupę, wskaźnik ten nie jest poniżej zera. Niski jest w Irlandii (około 2 proc.) i Chile (7 proc.). Najwyższe podatki w ujęciu netto rodziny płacą z kolei w Holandii i Danii (blisko 24 proc. dochodów brutto).

Co ciekawe, w przypadku singla stopa PIT w ujęciu netto wynosi w Polsce 25 proc., co jest wynikiem bliskim średniej dla państw OECD.

W praktyce stopa PIT zależy od dochodów gospodarstw domowych. „Die Wielt" nie podaje szczegółowo, jakie założenia przyjął na potrzeby swojej analizy. Z danych OECD wynika jednak, że w przypadku, gdy dochód jedynego żywiciela czteroosobowej rodziny jest na poziomie krajowej średniej, to stopa PIT w Polsce wynosi aż -9 proc. dochodu brutto, w porównaniu do około 5 proc. średnio w OECD. Gdy ten jedyny żywiciel zarabia dwukrotność krajowej pensji, stopa PIT jest w Polsce zerowa, a średnio w OECD wynosi 17,3 proc.

Pięcioosobowa rodzina, w której pracują dwie osoby, przy czym jedna ma pensję na poziomie średniej krajowej, druga zaś na poziomie 70 proc. tej średniej, odda państwu z tytułu PIT 2331 zł, ale otrzyma 12 tys. zł z tytułu 500+. W rezultacie stopa jej opodatkowania wynosi -10 proc. dochodu brutto.

To, że polskie rodziny oddają w PIT mniej niż otrzymują od państwa to oczywiście konsekwencja programu 500+. Dane OECD dotyczą 2018 r., gdy świadczenie nie było uniwersalne: na pierwsze dziecko przysługiwało tylko w rodzinach o niskich dochodach. Po rozszerzeniu programu na każde dziecko wsparcie państwa dla rodzin jeszcze się zwiększy.

Z drugiej strony, zestawienie, którego dokonał „Die Welt", nie uwzględnia składek na ubezpieczenia społeczne. Gdyby te składki uwzględnić w obciążeniach fiskalnych rodzin, to stopa ich opodatkowania jest dodatnia także w Polsce. Kolejną komplikacją jest podatek VAT, który w większym stopniu obciąża rodziny niż singli.