Brexit to nie jest największy problem naszej gospodarki

Minister finansów Leszek Skiba ocenił, że Brexit odejmie od tempa wzrostu polskiej gospodarki około 0,1–0,2 pkt proc. w tym i przyszłym roku. Minister rozwoju Mateusz Morawiecki powiedział, że będzie to raczej 0,5–1 pkt proc., ale w latach 2017–2018. Czy wobec ogromnej niepewności co do tego, jakie będą konsekwencje brytyjskiego referendum w sprawie przynależności do UE, takie szacunki mają jakikolwiek sens?

Monika Kurtek

: Brexit to w historii UE wydarzenie bez precedensu, więc bardzo trudno jest oszacować jego wpływ na gospodarkę brytyjską, europejską i w efekcie polską. Wiemy tylko tyle, że będzie to wpływ negatywny. Mnie bardziej niepokoi wpływ pośredni Brexitu niż bezpośredni. W I kwartale br. w Polsce po raz pierwszy od III kw. 2013 r. zanotowaliśmy spadek inwestycji. W ankietowych badaniach NBP przedsiębiorcy wskazywali, że największą barierą dla inwestycji jest niepewność. Tymczasem wynik brytyjskiego referendum jeszcze tę niepewność zwiększył. Nie mam więc przekonania, że w kolejnych kwartałach inwestycje odbiją. A to będzie oznaczało, że scenariusz stopniowego przyspieszania wzrostu PKB w kierunku 4 proc. jest wątpliwy.

Grzegorz Maliszewski

: Też uważam, że jest za wcześnie, aby z akceptowalną precyzją szacować wpływ Brexitu na gospodarkę Polski. Tak naprawdę nie wiemy nawet, czy Wielka Brytania z UE wystąpi, a jeśli tak się stanie, to jak ten proces będzie przebiegał i jaki wyłoni się z niego model współpracy brytyjsko-unijnej. Od tego będą zależały długoterminowe skutki Brexitu dla Polski. Oczywiście po brytyjskim referendum wzrośnie niepewność wśród firm. I w krótkim terminie to będzie główny kanał wpływu na gospodarkę. Niepewność dotyczącą nie tylko perspektyw gospodarki i kształtu UE, ale też unijnych funduszy. Część firm być może planowała inwestycje ze środków unijnych, a ich napływ do Polski w razie Brexitu może spaść. Natomiast nie mam dużych obaw, jeśli chodzi o wpływ brytyjskiego referendum na polski eksport, który w blisko 7 proc. trafia na Wyspy. Nawet jeśli ten eksport zmaleje, to polscy przedsiębiorcy powinni sobie poradzić z przekierowaniem sprzedaży na inne rynki.

Słyszałem hipotezę, że Brexit może pobudzić inwestycje. Bo skoro unijne fundusze są zagrożone, to trzeba je jak najszybciej wydać...

G.M.

: Tylko że obecny budżet UE – na lata 2014–2020 – obowiązuje już od ponad dwóch lat, a my jesteśmy ciągle na wstępnym etapie dystrybucji środków. Optymistyczny scenariusz zakłada, że one staną się istotnym motorem wzrostu gospodarczego na przełomie lat 2016 i 2017.

Jarosław Janecki: Sama procedura wychodzenia Wielkiej Brytanii z UE potrwa kilka lat. Można założyć, że pewną część składki Wielka Brytania będzie nadal wpłacała do budżetu unijnego. Nie wiadomo też, jak KE zareaguje na ewentualną wyrwę w budżecie. Czy zaapeluje do krajów członkowskich, żeby zwiększyły swoje wpłaty, czy zaproponuje cięcia wydatków. W tym drugim przypadku kluczowe będzie też to, jakie wydatki będą ograniczane. Ta kwestia ilustruje, jak wiele jest znaków zapytania w związku z Brexitem. Mimo to uważam, że wstrzymywanie się z jakimikolwiek rewizjami prognoz w następstwie tego wydarzenia przez kilka kwartałów byłoby nieodpowiedzialne ze strony ekonomistów. Dlatego my nasze prognozy zrewidowaliśmy. W przypadku Polski obniżyliśmy przewidywane tempo wzrostu PKB o 0,1 pkt proc. w 2017 r. i 0,3 pkt proc. w kolejnych latach, do 3,5 proc. Warto podkreślić, że w tych nowych prognozach zakładamy też łagodniejszą politykę pieniężną głównych banków centralnych. Wycofaliśmy się np. z oczekiwań, że Rezerwa Federalna dokona w tym roku jednej podwyżki stóp procentowych.

Ignacy Morawski

: Według mnie najważniejsze są długofalowe konsekwencje Brexitu, w szczególności ryzyko rozpadu Unii Europejskiej. Polska była postrzegana jako kraj, który bardzo mocno zyskał na wejściu do UE, choćby pod względem jakości instytucji. Ale teraz na Zachodzie coraz częściej uważa się, że zaczęliśmy się od UE odwracać. Brexit się na to zamieszanie nakłada. Jeśli UE zacznie się sypać, to my będziemy traktowani jako kraj, który schodzi ze ścieżki modernizacji na ścieżkę turecko-węgierską, szuka jakiegoś własnego modelu gospodarczego. To jest niekwantyfikowane ryzyko, nie wiem, jak ono może wpłynąć na wzrost, ale mimo to jest ono istotne. Jeśli zaś chodzi o krótkoterminowe konsekwencje, to pojawiały się głosy, że Brexit to wstrząs dla globalnej gospodarki na miarę upadku Lehman Brothers. To przesada. Dlatego sądzę, że jeśli Polski nawet konflikt rosyjsko-ukraiński nie wytrącił ze ścieżki stabilnego wzrostu, to Brexit też tego nie zrobi.

G.M.:

Porównanie Brexitu do plajty Lehmana jest chybione choćby z tego powodu, że Polska gospodarka jest w zupełnie innym stanie równowagi zewnętrznej i wewnętrznej, niż była w 2008 r. Wtedy mieliśmy deficyt na rachunku obrotów bieżących na poziomie 6–7 proc. PKB, teraz tego deficytu w ogóle nie ma. Mamy też mniejszy deficyt budżetowy, większe rezerwy walutowe i mniej krótkoterminowych zobowiązań. Jesteśmy po prostu o wiele bardziej stabilnym krajem. To widać po notowaniach złotego i obligacji skarbowych, które szybko wróciły do poziomu sprzed brytyjskiego referendum. Natomiast jeśli chodzi o ryzyko rozpadu UE, warto dodać, że nawet jeśli ono się nie zmaterializuje, to zapewne zmieni się sposób funkcjonowania Unii. Na razie widać, że zacieśnia się współpraca wąskiego grona państw-założycieli UE. Gdybyśmy znaleźli się w efekcie z boku głównego nurtu wydarzeń w Europie, byłoby to zjawisko negatywne dla nas.

Wielka Brytania przed wejściem do UE była maruderem, jeśli chodzi o tempo wzrostu w Europie, a po akcesji stała się jednym z liderów. To może sugerować, że dynamizm brytyjskiej gospodarki był skutkiem tego, że potrafiła utrzymywać się na marginesie UE, czerpała korzyści ze wspólnego rynku, ale nie była nadmiernie skrępowana regulacjami. Dlaczego dla nas pozostawanie na marginesie UE miałoby być niekorzystne?

M.K.

: W scenariuszu, w którym kraje z rdzenia UE ściślej się integrują, a inne zostają na uboczu, te ostatnie nie będą miały takich warunków, jakie miała Wielka Brytania. Nie będą się cieszyły takimi ustępstwami, jak np. brytyjski rabat. Uważam, że konsolidacja rdzenia byłaby niekorzystna dla krajów pozostających na obrzeżu UE.

J.J.

: Ja uważam, że do takiej konsolidacji rdzenia UE nie dojdzie. Jeśli Niemcy i Francja będą do tego dążyły, to dojdzie do rozsadzenia całej Unii. Ściślejsza integracja jest bowiem wbrew nastrojom społecznym, które od dłuższego czasu kształtują się w tych krajach. Jeśli ich liderzy będą dążyli do realizacji koncepcji jednego państwa o nazwie Europa, to po prostu przegrają w przyszłorocznych wyborach z partiami eurosceptycznymi.

I.M.

: Dopóki poza strefą euro były silne kraje należące do UE, można było liczyć na to, że one będą opierały się tworzeniu Europy dwóch prędkości. Brexit sprawia, że tracimy silnego sojusznika. A do rdzenia UE, nawet jeśli on się ukonstytuuje, nie zostaniemy dopuszczeni.

Poszukiwacze pozytywnych aspektów Brexitu wskazują, że może Polska przyciągnie inwestycje odpływające z Wysp. Myślenie życzeniowe?

I.M.

: Jeśli cokolwiek możemy z Wielkiej Brytanii przyciągnąć, to ludzi, często dobrze przygotowanych. Nie mówię, że Polacy z Wysp zaczną masowo wracać, ale niech wróci choćby 100–200 tys. To możliwe, jeśli będzie się tam utrzymywał negatywny stosunek wobec Polaków. To byłoby bardzo pozytywne zjawisko w kontekście naszych problemów demograficznych. Ale nie łudźmy się, że przyciągniemy z City globalne banki.

J.J.

: A ja uważam, że to akurat jest realne, tylko że w nieco innej formie, niż wiele osób może sobie wyobrażać. Możemy przyciągać zaplecza usługowe i techniczne instytucji finansowych. Gdyby one chciały przenosić tego rodzaju działalność z City, to Polska jest bardziej atrakcyjną lokalizacją niż Frankfurt czy Dublin.

M.K

.: Zanim działające dziś w Wielkiej Brytanii firmy zaczną podejmować jakiekolwiek decyzje, będą obserwowały, jak UE się rozwija, czy powstaje Europa dwóch prędkości itd. Inwestycje będą trafiały do tych krajów, które będą miały szanse odgrywać istotną rolę w UE. Obawiam się, że Polska nie będzie w tym gronie.

Odejdźmy od wątków brexitowych. Czy oprócz wspomnianej już niepewności, są jakieś powody, żeby przypuszczać, że załamanie inwestycji w I kwartale nie było tylko przejściowe?

M.K.

: Według mnie ta niepewność jest kluczowa. To ma znaczenie nawet w przypadku samorządów, których inwestycje w I kwartale spadły – według informacji podanej przez GUS – o 20 proc. rok do roku. Wiadomo, że to miało związek z unijnymi funduszami, ale niepewność też odegrała rolę. Jeśli samorządy słyszą na przykład o planach zmian kwoty wolnej od podatku czy reformie systemu edukacji, to na pewno hamują swoje zapędy inwestycyjne. Jeśli zaś chodzi o firmy, odpowiadające za około 50 proc. inwestycji w gospodarce, to one mają przecież dobrą sytuację finansową. Badania NBP sugerują, że firmy nie widzą też specjalnie bariery popytowej. Od inwestycji powstrzymują się więc głównie z powodu niepewności, część być może czeka też na tzw. konstytucję dla biznesu wicepremiera Morawieckiego. Dlatego obawiam się, że spadek inwestycji możemy odnotować też w skali całego roku. To byłby fatalny scenariusz, bo jeśli głównym motorem wzrostu naszej gospodarki będzie konsumpcja, to daleko tak nie zajedziemy.

J.J.

: Ja mam nieco odmienne zdanie. Moją uwagę zwróciła np. polityka dywidendowa dużych firm z udziałem Skarbu Państwa. Skarb tak ochoczo dywidendy nie bierze. Przede wszystkim zaś ruszyć powinny inwestycje infrastrukturalne.