Stanowisko to jest odpowiedzią na wniosek sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, którzy 11 maja zwrócili się do Rzecznika Finansowego, Komisji Nadzoru Finansowego i Narodowego Banku Polskiego oraz Rzecznika Praw Dziecka o opinię w sprawie sześciu pytań prawnych dotyczących franków (postawiła je prof. Małgorzata Manowska, pierwsza prezes Sądu Najwyższego).
Bez średniego kursu NBP i przedawnienia roszczeń o kapitał
- Złożone przez nas stanowisko utrzymuje dotychczasową linię poglądów Rzecznika Finansowego, uzupełniając ją o dodatkowe argumenty wynikające z najnowszego orzecznictwa i doktryny - tłumaczy dr hab. Mariusz Golecki, Rzecznik Finansowy. - Przygotowując odpowiedź dla Sądu Najwyższego, zasięgnęliśmy także opinii szeregu środowisk i specjalistów z zakresu prawa cywilnego i konsumenckiego. Chciałbym zapewnić, że kierowany przeze mnie urząd będzie nadal bezwzględnie wspierał konsumentów, korzystając ze wszelkich prawnie dostępnych instrumentów we wszystkich rodzajach spraw – dodaje Golecki.
Rzecznik Finansowy w przedstawionym stanowisku przypomniał o obszernym orzecznictwie TSUE w zakresie ochrony kredytobiorców, którzy zawarli umowy kredytu w oparciu o sporządzone przez banki wzory zawierające postanowienia niedozwolone oraz o nadrzędnym celu wprowadzenia przepisów prawa unijnego w zakresie ochrony konsumenta. Wskazał, że co prawda, co do zasady, możliwe byłoby uzupełnienie luki powstałej w umowie kredytu po usunięciu postanowienia niedozwolonego przepisem dyspozytywnym, jednak takiego przepisu, mogącego mieć zastosowanie w sprawach kredytów indeksowanych i denominowanych, Rzecznik Finansowy nie znajduje w prawie polskim (nie zgadza się więc na zastąpienie niedozwolonych klauzul przeliczeniowych średnim kursem NBP).
Rzecznik Finansowy podkreślił, że w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu walutowego w umowie kredytu indeksowanego albo denominowanego, umowa ta może zachować moc obowiązującą tylko w sytuacji, w której kredytobiorca będący konsumentem, w sposób świadomy i dobrowolny zgodzi się na dalsze obowiązywanie nieuczciwych postanowień dotyczących ustalenia takiego kursu. Co więcej, Rzecznik Finansowy wskazał na możliwość ustalenia nieważności umowy na podstawie przesłanek innych niż zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych.
Instytucja wskazała też na uchwałę Sądu Najwyższego III CZP 6/21 (podjętą na jej wniosek), zgodnie z którą, w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytu, zastosowanie ma tzw. teoria dwóch kondykcji. Zgodnie z nią obu stronom umowy przysługują odrębne roszczenia o zwrot spełnionych świadczeń.
