NewConnect – ziemia obiecana dla spekulantów

Powołanie do życia latem 2007 r. alternatywnej platformy obrotu NewConnect nie bez powodu uważane jest za jeden z kamieni milowych rozwoju polskiego rynku kapitałowego. W ciągu trzech lat istnienia na NC pojawiło się ponad 300 spółek, dla wielu mała giełda stała się przystankiem w drodze na rynek główny. Wszystko dzięki uproszczonej ścieżce upublicznienia i mniejszej liczbie obowiązków ciążących na emitentach.

Niestety, coraz częściej plusy alternatywnego rynku nie przesłaniają licznych jego minusów.

NewConnect jak rollercoaster

Jednym z nich z perspektywy wielu inwestorów i emitentów jest duża zmienność kursów akcji, nieporównywalnie wyższa niż na głównym parkiecie. Wpływ na to ma m.in. płytkość rynku, brak widełek dynamicznych i szerokich widełek statycznych czy praktyka dopuszczania do obrotu akcji odpowiadających niewielkiej części niedużego z reguły kapitału zakładowego. Sprawia to, że na porządku dziennym na NewConnect są gwałtowne, kilkudziesięcioprocentowe sesyjne skoki kursów. Z szacunków „Parkietu" wynika, że spośród 310 notowanych dziś na NewConnect spółek jedna czwarta w ciągu ostatniego roku choć raz doświadczyła co najmniej 100-proc. zwyżki kursu w okresie mniejszym niż jeden miesiąc. Z reguły była ona bardzo nietrwała.

Charakterystyczne jest, że takie skoki co do zasady nie mają wiele wspólnego z bieżącą sytuacją i kondycją danych spółek. Często eksplozja kursu towarzyszy debiutowi na NewConnect, sprawiając, że młode, często kilkumiesięczne biznesy wyceniane są dziesięciokrotnie i więcej wyżej niż ich wartość księgowa. O ile w przypadku spółek nowych technologii bazujących na unikalnym know-how nieuwzględnionym w wycenie księgowej można to jeszcze zrozumieć, o tyle taka wycena firmy zajmującej się skupem złomu czy produkcją wkrętów może budzić co najmniej zdziwienie. Nasuwa więc to przypuszczenie, że mamy do czynienia z manipulacją.

Spółdzielcy z alternatywnego rynku

W dość powszechnym, choć siłą rzeczy niepodpartym żadnymi twardymi dowodami mniemaniu za znakomitą większość tego rodzaju zwyżek odpowiadają działające na NewConnect grupy inwestorskie, firmy bądź mniej lub bardziej zorganizowane koalicje giełdowych graczy, specjalizujące się m.in. w nabywaniu akcji w ofertach prywatnych poprzedzających debiut.

Niechętni nazywają te grupy „spółdzielniami", sugerując, że ich członkowie wspólnym wysiłkiem śrubują kursy akcji, handlując walorami między sobą, by w odpowiednim momencie po zainteresowaniu spółką odpowiedniej liczby niewtajemniczonych graczy wyjść z inwestycji. Bez względu na prawdziwość tych spekulacji rzekome lub rzeczywiste pojawienie się w akcjonariacie „grupy płockiej", „Wrocławia" czy „Poznania" z reguły skutkuje gwałtowną zwyżką notowań, po której na ogół następuje równie dynamiczny spadek.

Słodki stan nieświadomości

Wśród inwestorów indywidualnych panuje przekonanie, że niektóre spółki nieprzypadkowo doświadczają opisanego zjawiska. Padają opinie, że ich zarządy i główni akcjonariusze fakt stania się „grzanką" wliczają w koszt pozyskania kapitału w ramach preIPO od określonej, specyficznej kategorii inwestorów, otrzymując od grup inwestorskich propozycje „animacji" kursu. Z ankiety „Parkietu" wśród kilkudziesięciu spółek, których wyceny w ostatnich miesiącach podlegały największym wahaniom, wynika, że ich zarządy nie mają wiedzy o tego rodzaju propozycjach, nie podejrzewają również manipulacji ich kursem. Zwyżki notowań wiążą się w ich ocenie z poprawą kondycji firmy i perspektywami jej rozwoju, spadek z zasady jest dla nich niezrozumiały. Nieoficjalnie przedstawicielom „grzanek" zdarza się przyznać, że oferty podkręcenia kursu w zamian m.in. za sprzedaż akcji po niższej cenie lub gratyfikację w innej formie były im składane, jednak z nich nie skorzystano.

Przygotowania do „odpału"

By inwestycja stała się dla wybranych inwestorów wybitnie zyskowna, część pracy musi zostać wykonana jeszcze na etapie tworzenia spółki. Klasyczny, choć zgrany schemat jest dość prosty – gros akcji obejmowanych jest po niskiej, często odpowiadającej nominałowi cenie, a mniejsze transze sprzedawane są z kilku-, czasami nawet dziesięciokrotną przebitką. Im wyższa cena nabycia, tym transza jest mniejsza. Poza nielicznymi skrajnymi przypadkami kurs odniesienia na debiutanckiej sesji odpowiada cenie z ostatniej transakcji, nieprzypadkowo najwyższej.

W ostatnim czasie popularne stało się też tzw. budowanie wartości księgowej przyszłego debiutanta. Tworzenie spółki z wykorzystaniem wydzielonej części innego przedsiębiorstwa czy aporty przy pomocy życzliwego rzeczoznawcy i niezbyt dociekliwego audytora pozwalają wirtualnie zwiększyć wartość aktywów i sprawić, by przynajmniej na papierze różnica między ceną rynkową a księgową nie była zbytnio rażąca.

Polowanie na „dawców kapitału"

Jak wygląda sam schemat „grzania"? Łatwiej jest sprawić, by kurs akcji wystrzelił, gdy do obrotu wprowadzana jest stosunkowo niewielka liczba akcji, a ich podaż łatwiej jest kontrolować. Stąd z reguły liczba inwestorów, którzy obejmują akcje w preIPO „grzanki", nie przekracza dziesięciu, a faktyczny free float jest maksymalnie kilkunastoprocentowy. Ważnym elementem jest odpowiednie wypromowanie spółki jeszcze przed debiutem. Skutecznym sposobem jest marketing szeptany, „wrzutki" na forach inwestorskich, zapowiedzi, że „będzie się działo".

W końcu przychodzi TEN dzień, w arkuszu po obu stronach pojawia się mnóstwo zleceń, kurs eksploduje, obroty sięgają niewyobrażalnych wcześniej poziomów. To przyciąga inwestorów spoza grupy. Sądząc po ich wypowiedziach na forach, często są to doświadczeni, świadomi ryzyka gracze o nastawieniu czysto spekulacyjnym. Jak przekonują praktycy, zdarza się, że nieumiejętnie prowadzona „animacja" przynosi organizatorom stratę, a zarabiają na niej daytraderzy. Część zwabionych na pokład „rakiety" stanowią jednak inwestorzy nieświadomi ryzyka, i to oni najczęściej okazują się w ostatecznym rozrachunku „dawcami kapitału".

Giełda trzyma w poczekalni

GPW, organizator rynku, próbuje ograniczyć to zjawisko. Idące czasami w tysiące proc. zwyżki na debiutach znikły po wprowadzeniu reguły, że kurs otwarcia w pierwszym dniu notowań nie może być wyższy lub niższy od kursu odniesienia o więcej niż 50 proc.

Giełda wydaje się też wywierać nieformalne naciski – niektóre grupy inwestorskie przyznają, że występowanie w akcjonariatach podmiotów kojarzonych z obecnymi już na NC „grzankami" wydatnie wydłuża proces akceptacji dokumentu informacyjnego. Dość skutecznym sposobem uniknięcia niezdrowego zainteresowania giełdy jest inwestowanie w nowe biznesy poprzez wehikuły z rajów podatkowych czy też postawienie na niezgrane nazwiska w zarządzie czy radzie.

...KNF wnioski do prokuratury pisze

Śledzeniem manipulacji zajmuje się też Komisja Nadzoru Finansowego. – W kilku przypadkach badanie zakończyło się złożeniem wniosku do prokuratury – mówi Łukasz Dajnowicz, rzecznik KNF.

Prawdziwym problemem „spółdzielców" jest jednak coś innego. Ubolewają oni nad faktem, że dynamicznemu przyrostowi liczby notowanych na NC spółek nie towarzyszy chociażby porównywalny napływ kapitału. W sytuacji gdy każdego tygodnia na małej giełdzie debiutuje po kilka firm, grupy inwestorskie muszą coraz więcej się napracować, by wzbudzić zainteresowanie rynku ich spółkami. Jak przekonują, na „grzankach" z miesiąca na miesiąc zarabia się coraz mniej.

Assetus

368 – nawet przy takiej wartości wskaźnika ceny akcji do wartości księgowej w listopadzie 2010 r. zawierano transakcje na akcjach Assetusa, firmy reklamowej rodem z Łodzi. Kierowana przez Piotra Wiaderka spółka ustanowiła wówczas rekord pod względem premii, z jaką inwestorzy kupowali akcje wobec przypisanej do nich wartości księgowej. Do Assetusa należy również niepobity po dziś dzień rekord wzrostu rynkowej wartości spółki. W ciągu nieco ponad czterech miesięcy od debiutu, który miał miejsce w lipcu 2010 r., Assetus zdrożał o blisko 10 tys. proc. (licząc według najwyższego kursu śródsesyjnego), sięgając 200 mln zł kapitalizacji. Tej zwyżki kursu, której towarzyszyły przekraczające 0,5 mln zł dzienne obroty, nie sposób połączyć z kondycją spółki. Dość powiedzieć, że kilkanaście dni przed ustanowieniem rekordu wszech czasów Assetus pochwalił się wynikami za III kw. 2010 r., w którym zaksięgował 71 tys. zł przychodów, notując 346 tys. zł straty. bad

Atlantis Energy

Na debiutanckiej sesji Atlantis Energy, firmy ze stajni Mariusza Patrowicza, inwestorzy gotowi byli kupować akcje spółki po cenie wyższej o prawie 2 tys. proc. od kursu odniesienia. Astronomiczne oferty sprawiły, że ani 9 lutego 2010 r., w dniu debiutu, ani w trakcie pięciu kolejnych sesji nie doszło do zawarcia żadnej transakcji.

W następnych tygodniach obrót akcjami był to zawieszany, to wznawiany, a entuzjazm inwestorów osłabł dopiero po zmianie systemu notowań z ciągłych na podwójny fixing. Po wydobyciu się z fixingów Atlantis Energy znowu stał się modny, na co dowodem jest czwarte miejsce w zestawieniu spółek z NC o największej wartości obrotów na akcjach za 2010 r. i siódme w rankingu za sześć miesięcy 2011 r.

Zainteresowanie akcjami Atlantis Energy trudno tłumaczyć mocnymi fundamentami. Biznes podstawowy, tj. inwestycje w farmy wiatrowe, jest w powijakach, I półrocze 2011 r. spółka zamknęła z 0,27 mln zł przychodów i niemal 0,1 mln zł straty. bad

Aztec

Nawet 600 proc. w ciągu sześciu miesięcy mogli zarobić szczęśliwcy, którzy kupowali w ofercie prywatnej akcje Aztec International, producenta nitów i wkrętów rodem z Poznania. Spółka, której kontrolny pakiet akcji należy do inwestorów z USA, w drugiej połowie 2010 r. cieszyła się niezwykłym powodzeniem wśród giełdowych graczy. Dlaczego? Duży, jeżeli nie decydujący, wpływ na to miała obecność w akcjonariacie Powszechnego Towarzystwa Inwestycyjnego, wehikułu kontrolowanego przez Krzysztofa Zalewskiego, znanego m.in. z inwestycji w PC Guard. Choć do PTI należało niewiele ponad 5 proc. akcji Aztec International, wypracowana dzięki inwestycji w IZNS i Promet renoma gwaranta solidnej, tj. liczonej w setkach procent, zwyżki przyciągnęła do spółki spore grono inwestorów indywidualnych.

Ci, którzy nie zdążyli zejść z pokładu Azteca z końcem 2010 r., nie mają dziś powodów do zadowolenia. Od grudnia 2010 r. kurs jego akcji spadł o blisko 80 proc. bad