Wpadamy w pułapki, które często sami zastawiamy

Największy dług do spłacenia, prawie 15 mln zł, ma mieszkaniec Mazowsza – wynika z danych Grupy KRUK. Gdyby człowiek ten zarabiał średnią pensję w województwie mazowieckim i całą oddawałby wierzycielom, musiałby to robić przez ponad 222 lata.

Mieszkaniec powiatu szamotulskiego w Wielkopolsce, 28-letni mężczyzna, zalega z zapłaceniem 184 kar za jazdę bez biletu. W sumie jest winien ponad 56 tys. zł – podaje Krajowy Rejestr Długów (KRD). Inny 28-latek, tym razem z powiatu mińskiego w Mazowieckiem, ma do uregulowania 43 zobowiązania warte niemal 106 tys. zł. Czeka na nie 19 różnych wierzycieli. Największą część, 81,5 tys. zł, stanowią alimenty, ale ma też długi wobec dostawcy internetu, funduszu sekurytyzacyjnego (odkupuje długi od pierwotnych wierzycieli), sądu, telekomunikacji, transportu pasażerskiego oraz firmy windykacyjnej.

Rekordowe zadłużenie wobec operatora telekomunikacyjnego, wynoszące ponad 210 tys. zł, ma 45-letni warszawiak. Najstarszym dłużnikiem telekomunikacyjnym jest 80-latek z Elbląga (40,3 tys. zł).

W KRD widnieją ludzie w różnym wieku, ale najwięcej jest osób urodzonych między 1973 a 1982 r., czyli mających 36–45 lat. Stanowią 26 proc. wszystkich zadłużonych. Mają też najwięcej zobowiązań oraz najwyższą sumę zadłużenia. Niewiele mniejszą grupą (24 proc.) są dłużnicy w wieku 26–35 lat.

– Generacja Y jest określana przez socjologów pokoleniem cyfrowym, co jej przedstawiciele traktują dosłownie. W młodszym przedziale wiekowym 25–30 lat dominują zakupy sprzętu elektronicznego, smartfonów i tabletów, obowiązkowo z najwyższej półki – mówi Jakub Kostecki, prezes firmy windykacyjnej Kaczmarski Inkasso. – Młodzi Polacy decydują się na zakupy ratalne lub zaciągają kredyty konsumpcyjne w bankach. Są to kwoty od 2,5 do nawet 5 tys. zł. Potem biorą kolejny 1 tys. zł, a następnie jeszcze 2 tys. zł na kino domowe czy sprzęt audio. Zapominają jednak spłacać te zobowiązania lub w najlepszym razie pamiętają tylko o pierwszej racie. Kiedy dzwoni do nich negocjator z firmy windykacyjnej, są szczerze zdziwieni, że uzbierało się 25 tys. zł kredytów. Z doświadczenia wiemy, że krótko po wejściu na rynek najnowszego modelu smartfona trafią do nas pierwsze „ofiary mody" z niespłaconymi ratami w bankach, firmach pożyczkowych i sklepach.

Miliardy długów

W bazie KRD wpisanych jest 2,47 mln konsumentów, których zaległości sięgają łącznie 44,2 mld zł. W niechlubnych statystykach przodują mężczyźni (64 proc. zadłużonych). Mają niemal o trzy czwarte więcej długów niż kobiety.

Powodem trafienia do rejestru są niezapłacone alimenty, raty kredytów, pożyczek, zaległe rachunki za prąd, telefon, telewizję, przejazdy komunikacją, itp. Aby znaleźć się na liście nierzetelnych płatników, wystarczy 200 zł zaległości. Średnie zadłużenie konsumenta wynosi 17,8 tys. zł, natomiast średnia wartość jednego zobowiązania to 5,9 tys. zł.

Największą bazą z danymi kredytobiorców i dłużników dysponuje BIK oraz BIG InfoMonitor. Według Raportu InfoDług łączna wartość odnotowanych tam zaległości kredytowych i pozakredytowych przekroczyła na koniec pierwszego kwartału 2018 roku 65,7 mld zł. W końcu marca tego roku w bazach BIK i BIG InfoMonitor było 2,7 mln Polaków z zaległymi zobowiązaniami, przy czym wielu z nich ma jednocześnie źle obsługiwane długi kredytowe i pozakredytowe.

Według danych Grupy KRUK na koniec drugiego kwartału 2018 r. łączne zadłużenie osób odnotowanych w jej bazach wyniosło niemal 32 mld zł. Z długami zmaga się ponad 4 mln osób. Największe zaległości mają mieszkańcy Mazowsza (4,8 mld zł), Śląska (4,4 mld zł) i Wielkopolski (3,4 mld zł). Średnia wysokość długu przypadającego na jednego zadłużonego wynosiła ponad 5,5 tys. zł. To o 800 zł więcej, niż wynosi średnie miesięczne wynagrodzenie.

– We wszystkich województwach średnie zadłużenie na osobę przekracza wartość średniej pensji. Ale często są to kwoty możliwe do spłaty przy założeniu, że będziemy rozsądnie planować domowy budżet – przekonuje Agnieszka Salach z Grupy KRUK. – Pozornie niskie rachunki, np. za telefon, mogą po kilku miesiącach zwlekania z płatnością zamienić się w wysokie zadłużenie. Trzeba mieć to na uwadze i dopasować swoje wydatki do przychodów.

Telefon do rodziców

Często zupełnie nie potrafią tego robić młodzi, w wieku 25–35 lat; w sumie mają już 6,5 mld zł długów. Według najnowszych danych KRD niezapłacone zobowiązania w tej grupie wiekowej ma aż 630 tys. osób. Średnio mają do oddania 10,3 tys. zł.

Pokolenie to nazywane generacją klapków i iPodów nie lubi ograniczeń. Naturalne jest dla nich, że jeśli czegoś potrzebują lub po prostu chcą to mieć, kupują od razu. Nie zawsze mają na to pieniądze, więc zaciągają kredyty i pożyczki.

– Spłata zobowiązań zaczyna ich przerastać. Problem ten szczególnie wyraźnie widać wśród 35-latków. Z pokolenia Y to oni są najbardziej zadłużeni. Mają do oddania 1,14 mld zł. Ich średni dług wynosi prawie 16 tys. zł. Część tych osób ma na koncie także kredyt na mieszkanie lub samochód, są więc mocno obciążone – mówi Adam Łącki, prezes Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej.

Luz w wydawaniu pieniędzy przekłada się na niefrasobliwe podejście do windykacji. – Kiedy dzwonimy do dłużników w wieku 25–35 lat i wyjaśniamy, że zaległości trzeba spłacać, mówią wprost, że nie mają do tego głowy – mówi Jakub Kostecki. – Często są zaskoczeni, że kredyty i raty nie kończą się na dwóch pierwszych wpłatach, tylko trzeba je regulować przez kolejne miesiące, a nawet lata. Nie powstrzymuje ich to jednak przed kolejnymi zakupami na kredyt. Wtedy przy podpisywaniu umowy podają numer kontaktowy do rodziców.

Ostrożni jak Polacy

Mimo wszystko zadłużenie polskich konsumentów na tle innych Europejczyków nie jest duże. Według danych Eurostatu (na które powołuje się Kredyt Inkaso) zestawiających długi gospodarstw domowych z ich dochodami najbardziej zadłużonymi mieszkańcami starego kontynentu są Duńczycy (wskaźnik 265,1 proc.). Na kolejnych miejscach znajdują się Holendrzy (215,5 proc.) oraz mieszkańcy Cypru (202,5 proc.). Polacy zajmują dopiero 17. pozycję (58,1 proc.).

Z raportu NBP „Zasobność gospodarstw domowych w Polsce" (publikacja styczeń 2018 r., dane za 2016 r.) przeciętne zadłużenie gospodarstwa domowego w naszym kraju wynosi 2,4 tys. euro (nieco ponad 3 proc. w relacji do majątku brutto), podczas gdy w strefie euro jest to 21,5 tys. euro (ok. 15 proc. aktywów łącznie).

Dopiero od lat 90. ubiegłego wieku upowszechniło się u nas finansowanie kredytem zakupu nieruchomości. Dlatego jeśli chodzi o kredyty hipoteczne wciąż jesteśmy daleko za bogatymi krajami Europy. W Islandii, Szwecji, Norwegii czy Holandii mieszkanie obciążone hipoteką ma od 60,1 do 63,4 proc. obywateli, a w Polsce 10,9 proc. Co więcej, z sondażu wykonanego w ramach projektu „Co słychać sąsiedzie", wspieranego przez Deutsche Welle, wynika, że 65 proc. Niemców i zaledwie 36 proc. Polaków nie ma problemu z decyzją o wzięciu kredytu hipotecznego.

I Polacy, i sąsiedzi zza Odry są gotowi zadłużyć się na samochód. W naszym kraju takich oporów nie ma ponad 20 proc. społeczeństwa, a w Niemczech o 10 proc. więcej. Jednak samochody na kredyt kupują najczęściej Włosi i Hiszpanie.

Polacy mają najmniej zahamowań przy pożyczaniu na święta. Tak wynika z międzynarodowego badania ING. Aż 43 proc. z nas nie ogranicza wydatków przed Bożym Narodzeniem. Za Polską znaleźli się m.in. Holendrzy (40 proc.), Niemcy (35 proc.) i Włosi (27 proc.).

Badanie „Postawy finansowe Europejczyków" przeprowadzone na zlecenie Grupy KRUK przez Millward Brown pokazuje, że Polacy znacznie częściej niż mieszkańcy innych badanych krajów (Niemiec, Włoch, Hiszpanii, Rumunii, Czech, Słowacji) spóźniają się z opłacaniem rachunków. Tak przyznało ok. 57 proc. mieszkańców naszego kraju. Najbardziej zdyscyplinowani są Hiszpanie. Ponad 70 proc. z nich deklaruje, że nigdy nie spóźnili się z płatnościami. Najwyższy odsetek osób przyznających się do przeterminowanych zobowiązań odnotowano wśród mieszkańców Niemiec (29 proc.). Podobne deklaracje złożyło tylko 12 proc. Polaków (poniżej średniej).

Polacy częściej niż mieszkańcy innych krajów zalegają z czynszami i rachunkami za telefon komórkowy. Z kolei Hiszpanie mają problemy z terminowym spłacaniem kredytów hipotecznych, a Włosi i Rumuni – z rachunkami za prąd, gaz i energię elektryczną.

Dobrze tylko w deklaracjach

Z najnowszego badania „Portfel statystycznego Polaka" z lipca 2018 r. przeprowadzonego przez Kantar Millward Brown na zlecenie KRD wynika, że aż 68 proc. respondentów pozytywnie ocenia swoją sytuację finansową. 30 proc. Polaków odczuwa poprawę w porównaniu z ubiegłym rokiem. Największy wpływ na to ma wzrost (67 proc. wskazań), zdecydowanie rzadziej (27 proc.) ograniczenie wydatków i możliwość zaoszczędzenia. 15 proc. badanych przyznało, że ma więcej pieniędzy do dyspozycji, bo udało im się spłacić kredyty, a 9 proc. poprawę sytuacji przypisuje programowi 500+.

– Liczba dłużników w bazie KRD przez trzy ostatnie lata wzrosła o 19 proc., a od ostatniego roku o 5 proc. Postanowiliśmy więc skonfrontować to z opiniami Polaków na temat ich sytuacji finansowej – mówi Adam Łącki, prezes KRD BIG SA. – Po raz kolejny okazało się, że nie zawsze pozytywne, subiektywne oceny przekładają się na zachowania Polaków.

7 proc. z nas planuje w nadchodzących miesiącach zaciągnąć kredyt lub pożyczkę. – Przy mądrym gospodarowaniu pieniędzmi nie jest to niczym złym. Pozwala np. na polepszenie standardu życia – przekonuje Jakub Kostecki, prezes Kaczmarski Inkasso. – Niepokojący jest jednak duży odsetek osób bezrobotnych planujących zaciągnięcie nowych zobowiązań. Brak stałego zatrudnienia, a co za tym idzie zdolności kredytowej, powoduje, że te osoby będą korzystać z chwilówek, nie do końca zastanawiając się, czy stać ich na spłatę. A to już krok od wpadnięcia w spiralę zadłużenia i trafienia do rejestru dłużników.

Polacy sumiennie spłacają kredyty

Na koniec czerwca 2018 r. 15 349 tys. osób w Polsce korzystało przynajmniej z jednego produktu kredytowego (np. kredyt gotówkowy, mieszkaniowy, karta kredytowa, pożyczka) – w banku lub firmie pożyczkowej. Ludzie ci mieli do spłaty w sumie 608 497 mln zł. 70 proc. tej kwoty (420,6 mld zł) stanowiły kredyty mieszkaniowe, a 27 proc. (163,8 mld zł) – gotówkowe oraz ratalne.