Na co zwracać uwagę, czytając rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat to sprawozdanie finansowe najczęściej analizowane przez inwestorów. Jak zrobić użytek z informacji w nim zawartych?

Aktualizacja: 06.02.2017 20:13 Publikacja: 21.08.2015 06:00

Analizując wyniki wypracowane w dwóch ostatnich latach przez hipotetyczną spółkę produkcyjną wysyłaj

Analizując wyniki wypracowane w dwóch ostatnich latach przez hipotetyczną spółkę produkcyjną wysyłającą znaczną część produkcji za granicę, na pierwszy rzut oka widać, że jej osiągnięcia w porównaniu z poprzednim rokiem prezentują się bardzo dobrze. Spółka może się pochwalić dwucyfrową dodatnią dynamiką zysku netto. W tym samym okresie udało się prawie o 11 proc. zwiększyć przychody ze sprzedaży towarów i produktów. Liczby te nie odzwierciedlają jednak pełnego obrazu sytuacji spółki. Analiza pozostałych pozycji rachunku wyników wskazuje, że zysk z działalności operacyjnej spółki skurczył się o ponad 18 proc., co oznacza spadek marży operacyjnej z 12,7 w 2013 roku do 9,3 proc. w 2014 roku. Spadek marży to efekt wzrostu kosztów, których dynamika była większa niż przychodów. Z kolei efektowną poprawę zysku netto spółka w dużej mierze zawdzięcza znaczącemu wzrostowi przychodów z działalności finansowej. W przypadku firmy będącej eksporterem może to być wynikiem dodatnich różnic kursowych będących efektem osłabienia złotego względem walut, w których uzyskuje przychody ze sprzedaży zagranicznej.

Foto: GG Parkiet

Na warszawskiej giełdzie sezon publikacji raportów okresowych w pełni. Podstawowym źródłem informacji dla inwestorów na temat osiągnięć spółki jest najczęściej rachunek zysków i strat. Można w nim stosunkowo łatwo odnaleźć dane pozwalające na ocenę efektywności spółki.

Analiza pionowa

Analiza pionowa rachunku wyników pozwala określić, które pozycje mają największy wpływ na jego kształt oraz udział których kosztów był najwyższy w przychodach i kosztach ogółem. Pozycją, której inwestorzy zazwyczaj poświęcają najwięcej uwagi, jest wynik netto. Jeśli jest dodatni, oznacza to, że spółka przynosi zysk.

Jak pokazuje praktyka, pozycja ta jest podatna na manipulacje księgowe, co może często prowadzić inwestora do błędnych wniosków co do sytuacji firmy. Dlatego bardziej miarodajnym wskaźnikiem efektywności działalności przedsiębiorstwa jest wynik operacyjny. W przeciwieństwie do wyniku netto nie uwzględnia on zysków i strat nadzwyczajnych, płaconych podatków oraz wyników działalności inwestycyjnej i transakcji finansowych. Liczą się tylko przychody i koszty wynikające z podstawowej działalności spółki.

Porównując zyski z działalności operacyjnej dwóch różnych spółek, można wyciągnąć wnioski dotyczące efektywności ich podstawowej działalności. W takich porównaniach automatycznie wyeliminowany jest wpływ różnic w strukturach kapitału i różnic wynikających z odmiennych sytuacji podatkowych.

Jednym z kluczowych elementów rachunku, od których zależy wynik finansowy, są przychody ze sprzedaży. Dla oceny efektywności biznesu spółki istotne jest porównanie kosztów z przychodami. Wskaźnik udziału kosztów w przychodach oblicza się według wzoru: koszty/przychody. Informuje on, jaki jest udział kosztów w przychodach spółki. Im jest on niższy, tym wyższa jest efektywność firm. Z kolei wielkość zysku w zestawieniu z przychodami ma istotne znaczenie dla oceny rentowności spółki. Podstawowymi miernikami stosowanymi w tego typu analizie rachunku wyników są wskaźniki rentowności.

Ich konstrukcja i interpretacja jest stosunkowo prosta: zysk z danego poziomu rachunku wyników dzielimy przez wartość przychodów ze sprzedaży, otrzymując odpowiednią stopę zysku (od rentowności na sprzedaży netto przez rentowność na działalności operacyjnej i gospodarczej do rentowności wyniku netto). Im wyższa wartość wskaźnika, tym bardziej rentowna działalność spółki . Wskaźniki rentowności najlepiej porównywać ze wskaźnikami rentowności innych przedsiębiorstw działających w danej branży.

Analiza pozioma

W analizie rachunku zysków i strat istotne są nie tylko same wartości poszczególnych pozycji, ale także ich porównanie z analogicznymi okresami z przeszłości. Ponieważ istnieje coś takiego jak efekt sezonowości, przyjęło się, że najlepsze rezultaty daje porównanie danych zawartych w raporcie z danymi z takiego samego okresu z przeszłości (np. wyniki uzyskane za II kwartał br. porównujemy z II kwartałem z lat poprzednich). Tego typu analiza pozwala na ustalanie dynamiki poszczególnych kategorii przychodów i kosztów. Wzrost przychodów ze sprzedaży jest pozytywnym trendem, świadczy bowiem o potencjale spółki do generowania zysków.

Do pełnej analizy tego zjawiska konieczne jest jednak ustalenie, czy zwyżkom obrotów spółki nie towarzyszy nadmierne tempo wzrostu kosztów związanych z prowadzoną działalnością. Niepokojącym sygnałem jest sytuacja, w której koszty rosną szybciej od przychodów. To negatywnie odbija się na rentowności firmy, obniżając wypracowywane marże. Pozytywnie natomiast należy ocenić przypadek, gdy wraz z rosnącymi przychodami spółka poprawia wyniki operacyjne. Z kolei spadek przychodów jest zjawiskiem niepokojącym. Może to świadczyć o możliwości utraty przez spółkę części rynku lub grupy klientów. Należy jednak zwrócić uwagę na takie możliwości wyjaśnienia spadku przychodów, jak sezonowość sprzedaży czy odłożona w czasie zapłata za realizowany właśnie kontrakt dużej wartości.

Z kolei spadające zyski mogą być sygnałem pogarszającej się sytuacji finansowej. Najgorszym scenariuszem dla spółki jest spadek wyników operacyjnych. Gdy zysk z podstawowej działalności spółki się kurczy albo co gorsza firma notuje straty na poziomie wyniku operacyjnego, inwestycja w akcje takiej spółki jest obarczona sporym ryzykiem. Nieco inaczej należy interpretować pogorszenie wyniku netto.Wpływ na to ma bowiem wiele czynników, także niezwiązanych z podstawowym biznesem spółki. Dlatego nawet powstanie straty na poziomie netto nie oznacza, że firma rozwija się nieprawidłowo.

Przed sformułowaniem takich wniosków należy dokładnie zbadać, co jest powodem takiego wyniku. Może się na przykład zdarzyć, że firma wygenerowała stratę w wyniku operacji księgowych. Ale jednocześnie zysk netto może być pochodną wyższych przychodów finansowych przy spadającej rentowności działalności podstawowej.

[email protected]

Opinia

Zbigniew Obara, menedżer zespołu doradztwa inwestycyjnego i analiz BM Alior Banku

Informacje zawarte w rachunku zysków i strat nie są na tyle kompletne, aby dostarczyć inwestorowi pełnej wiedzy na temat kondycji finansowej spółki. Standardy rachunkowości pozwalają często agresywnie ujmować przychody i zyski, z czego zarządy spółek skrzętnie korzystają. Najczęściej rezultatem takiej agresywnej sprawozdawczości jest ponadproporcjonalne do wzrostu przychodów „puchnięcie" zapasów i należności w bilansie, a także dziura w operacyjnej części przepływów pieniężnych. Dlatego też niezbędną kombinacją do oceny sytuacji spółki jest zestawienie wyniku operacyjnego z operacyjnymi przepływami pieniężnymi. Nikłe pokrycie wyniku operacyjnego operacyjną gotówką, w zestawieniu z ponadproporcjonalnym do przychodów wzrostem niepieniężnych aktywów obrotowych, tj. zapasów i należności, świadczy o niskiej jakości działalności spółki i/lub agresywnej sprawozdawczości, która z reguły prowadzi do dużych rozczarowań w przyszłości. Pomocny z kolei w zakresie oceny jakości wyniku netto jest faktycznie zapłacony przez spółkę CIT – do wyciągnięcia z każdego raportu rocznego. Poza wyjątkowo utalentowanymi w zakresie optymalizacji podatkowej spółkami efektywna stopa podatkowa nie powinna być znacząco niższa niż przedział 15–19 proc.

Inwestycje
Inwestorzy w oczekiwaniu na obniżki stóp
Inwestycje
Długie pozycje na rynku gazu wciąż testem charakteru dla inwestorów
Inwestycje
Istota istotności
Inwestycje
Organizacja procesu badania istotności
Inwestycje
Określenie grupy interesariuszy
Inwestycje
Niezbędna dokumentacja