Praktyczne aspekty relacji pomiędzy spółkami w grupie kapitałowej

Publikacja: 18.06.2018 18:00

Zbigniew Jara radca prawny i Rechtsanwalt, partner zarządzający, Kancelaria JARA DRAPAŁA & PARTNERS

Zbigniew Jara radca prawny i Rechtsanwalt, partner zarządzający, Kancelaria JARA DRAPAŁA & PARTNERS

Foto: Archiwum

Uprawnienia i obowiązki członków zarządu i rady nadzorczej w grupie kapitałowej?

Marcin Chomiuk radca prawny, partner, Kancelaria JARA DRAPAŁA & PARTNERS

Marcin Chomiuk radca prawny, partner, Kancelaria JARA DRAPAŁA & PARTNERS

Archiwum

Zakres praw i obowiązków członków organów spółek kapitałowych, które nastręczają problemów w zwykłej spółce akcyjnej lub z o.o., dodatkowo komplikuje się w strukturze grupy kapitałowej. W polskim systemie prawa brak jest, poza szczątkową regulacją, przepisów o grupie kapitałowej. Członek zarządu spółki działającej w grupie powinien działać z korzyścią dla spółki, czyli w jej interesie. Podstawą obowiązku działania członka zarządu w interesie spółki są ogólne nakazy: legalności, lojalności i starannego zarządzania oraz kontroli. Grupa kapitałowa nie ma osobowości prawnej, nie ma więc jako taka organów, które byłyby „zarządem" bądź „radą nadzorczą" grupy, są nimi organy spółki matki. Stąd RN spółki matki ma formalnie ograniczone możliwości nadzorcze wobec spółek córek bądź wnuczek w grupie. Funkcje nadzorcze wykonywane są przez RN spółki matki pośrednio, przez zarząd spółki matki bądź poprzez tzw. podwójny mandat (członek zarządu spółki matki jest członkiem RN spółki córki) bądź przez centralizację funkcji (B+R, HR, treasury, controlling, legal, marketing) na szczeblu spółki matki.

Interes spółki dominującej a interes spółki zależnej?

Organizacja i sposób działania grupy kapitałowej w niewielkim stopniu uwzględniają interesy wchodzących w jej skład zależnych spółek. Z jednej strony członek zarządu prowadzi sprawy i reprezentuje spółkę. Działania te powinny być sprawowane z korzyścią dla spółki, czyli w jej interesie. Z drugiej strony, jako członek zarządu spółki zależnej, podlega reprezentantowi zarówno wspólnika, jak i resortowo właściwemu przełożonemu, który w ramach grupy odpowiada za dany obszar. Zarządzanie spółką zależną odbywa się bez ponoszenia odpowiedzialności przez spółkę dominującą. Strategiczne decyzje w grupie zapadają na szczeblach, do których zarząd spółki zależnej często nie ma dostępu. W strukturze grupy obserwujemy konflikt interesów spółek zależnych, jako odrębnych osób prawnych, z dążeniem spółki dominującej do zarządzania jednym zintegrowanym organizmem gospodarczym. Interes grupy spółek (spółki dominującej) nie ma prymatu nad interesem spółki zależnej. Pozostaje ona autonomiczną osobą prawną i jako taka posiada indywidualny interes. Interes grupy może być realizowany, jeżeli nie sprzeciwia się interesowi spółki, a relacja między tymi dwoma interesami powinna być ujmowana w kategoriach ich równoważenia, a nie ich całkowitego podporządkowania. Spółka, przystępując do grupy, ma na względzie korzyści, najczęściej długoterminowe, z działania w grupie. Dopuszczalne jest ustalenie wspólnie przyjętej strategii działania ekonomicznego, prowadzące do ograniczenia samodzielności spółki w interesie całej grupy i podporządkowanie wspólnemu interesowi, jeżeli członek zarządu może zasadnie zakładać, że poniesione przez spółkę zależną straty lub koszty – wskutek stosowania się do poleceń spółki dominującej – zostaną w rozsądnym czasie wyrównane.

Wymiana danych osobowych w ramach grupy kapitałowej – kiedy jest możliwa?

Przede wszystkim należy pamiętać, że rozporządzenie RODO zawiera własną definicję grupy przedsiębiorstw. W jej rozumieniu grupa przedsiębiorstw to przedsiębiorstwo sprawujące kontrolę oraz przedsiębiorstwa przez nie kontrolowane. Rozwinięcie tej definicji znajduje się w motywie 37 do rozporządzenia.

Aby podmioty należące do grupy przedsiębiorstw mogły przetwarzać dane, powinien być spełniony jeden z warunków uzasadniający przetwarzanie danych. W przypadku administratorów, którzy są częścią grupy przedsiębiorstw, wskazuje się, że mogą mieć prawnie uzasadniony interes w przesyłaniu danych osobowych w ramach grupy przedsiębiorstw do wewnętrznych celów administracyjnych, co dotyczy też przetwarzania danych osobowych klientów lub pracowników.

Podstawowe zasady przekazywania danych osobowych w ramach grupy przedsiębiorstw określa art. 5 rozporządzenia. Warto przy tym zwrócić uwagę na instytucję współadministratora. Znajdzie ona zastosowanie, gdy co najmniej dwóch administratorów wspólnie ustala cele i sposoby przetwarzania. Tacy współadministratorzy (podmioty z grupy) powinni uzgodnić pomiędzy sobą w przejrzysty sposób odpowiednie zakresy swojej odpowiedzialności dotyczącej wypełniania obowiązków wynikających z rozporządzenia.

Matrix kontra prawo pracy

Polskie prawo pracy przewiduje klasyczny model: jeden stosunek pracy – jeden pracodawca. Nie przystaje to do współczesnej rzeczywistości, w której pracownik formalnie związany umową o pracę z jednym z podmiotów z grupy kapitałowej wykonuje swoje obowiązki na rzecz różnych członków tej grupy. Dzieje się tak chociażby w sytuacji zespołów wdrażających nowy produkt, składających się z pracowników różnych spółek z grupy, zarządzanych przez menedżera, pracownika jednej ze spółek.

W obliczu takich zawiłości pojawia się pytanie, jaki podmiot jest pracodawcą – formalny pracodawca czy może grupa spółek (holding)? Orzecznictwo jest tu jednoznaczne – brak jest przekonujących argumentów pozwalających na uznanie holdingu za pracodawcę. Nie ma on organu ani osoby zarządzającej, która w świetle prawa miałaby go reprezentować, co obejmowałoby w szczególności dokonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Nie można mu również przypisać siedziby ani też zdolności do działań prawnych.

Praktycznym rozwiązaniem działań jest wyznaczenie przez pracodawcę innej osoby (może być spoza jego struktury organizacyjnej), która będzie czasowo lub stale wykonywała za niego część lub całość czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec danego pracownika. Powinno to nastąpić w sposób wyraźny i jeżeli nie obejmuje całości uprawnień, musi określać zakres upoważnienia lub zakres czynności zastrzeżonych wyłącznie do kompetencji zarządzającego.

Układając relacje pracownicze w ramach grupy spółek, należy pamiętać, aby pracownik nie był przez nie poszkodowany (np. unikanie zapłaty godzin nadliczbowych poprzez dodatkowe zatrudnienie w spółce córce). Jeżeli bowiem pracownikowi zostanie wyrządzona szkoda, a działania pracodawcy lub jego spółki matki okażą się być działaniami w złej wierze, wówczas sąd może pominąć odrębność prawną spółki dominującej, tak że to ona poniesie konsekwencje obejścia prawa.

Zbigniew Jara

radca prawny i Rechtsanwalt, partner zarządzający, Kancelaria JARA DRAPAŁA & PARTNERS

Marcin Chomiuk

radca prawny, partner, Kancelaria JARA DRAPAŁA & PARTNERS

Inwestycje
Inwestorzy w oczekiwaniu na obniżki stóp
Inwestycje
Długie pozycje na rynku gazu wciąż testem charakteru dla inwestorów
Inwestycje
Istota istotności
Inwestycje
Organizacja procesu badania istotności
Inwestycje
Określenie grupy interesariuszy
Inwestycje
Niezbędna dokumentacja